Η θεσμική συγκρότηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

ΚΡΙΤΙΚΗ



Αποτέλεσμα εμπειρίας από συμπυκνωμένη πανεπιστημιακή διδασκαλία, ερευνητική εργασία και πρακτική άσκηση είναι το βιβλίο αυτό των δύο καθηγητών. Εχει ως εκ τούτου την αξία του και ως εγχειρίδιο γνώσης και ως οδηγός δραστηριοτήτων σε έναν τομέα πολιτικής που αποκτά όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Η (ισχνότατη) σχετική ελληνική βιβλιογραφία ασφαλώς πλουτίζεται τώρα. Θέμα του εγχειριδίου, όπως το ονομάζουν οι συγγραφείς του, είναι ό,τι σχετικό υπάρχει στην ελληνική νομοθεσία που καθορίζει, διαμορφώνει και εφαρμόζει την εξωτερική πολιτική - «από ποιους, πώς και γιατί». Οι Ζώρας και Γκίκας εξετάζουν λεπτομερειακά τον ρόλο της εκτελεστικής εξουσίας στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας υπό το πρίσμα των τριών βασικών αρχών που προσδιορίζει το αναθεωρημένο το 2001 Σύνταγμα - την αρχή της διεθνούς ειρήνης του κράτους, την αρχή της συμμετοχής της Ελλάδας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και την αρχή της πρόνοιας για τον απόδημο ελληνισμό. Το γεγονός ότι έκτοτε έγιναν αρκετές τροποποιήσεις, αλλαγές και απλουστεύσεις σε ορισμένα στοιχεία που εξετάζονται δεν μειώνει ούτε την αξία ούτε το ενδιαφέρον του βιβλίου.

Οπως είναι φυσικό, οι συγγραφείς επικεντρώνουν την προσοχή τους στον κατ' εξοχήν αρμόδιο φορέα της εκτελεστικής λειτουργίας, το υπουργείο Εξωτερικών. Η δομή του βιβλίου στηρίζεται στο credo των συγγραφέων που τονίζουν στην Εισαγωγή τους ότι «ένα σύγχρονο υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να έχει δυναμικό χαρακτήρα και να διαθέτει ευελιξία και προοπτική». Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι έτσι όπως είναι σήμερα συγκροτημένο και θεσμικά κατοχυρωμένο το υπουργείο μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Μπορεί να διαμορφώσει και να εφαρμόσει την εξωτερική πολιτική της χώρας. Βάση του βιβλίου αποτελεί ο «νέος» οργανισμός του υπουργείου Εξωτερικών - στον οποίο έχουν γίνει έκτοτε τροποποιήσεις τις οποίες δεν παραθέτουν, βεβαίως, οι συγγραφείς - με επισημάνσεις στις καινοτομίες του, τη Διπλωματική Ακαδημία, τη Νομική Υπηρεσία, την παρουσίαση των βασικών αρχών του υπηρεσιακού καθεστώτος (μια ιδιαιτερότητα του υπουργείου Εξωτερικών), τη διαδικασία των προαγωγών, το πειθαρχικό δίκαιο που διέπει το υπαλληλικό δυναμικό του υπουργείου και τον δικαστικό έλεγχο της εξωτερικής πολιτικής στην Ελλάδα. Στο περίπου 400 σελίδων Παράρτημα καταχωρίζονται τα όσα διέπουν τα «εργαλεία» της εφαρμογής της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας. Οι νόμοι και τα διατάγματα στα οποία στηρίζεται και λειτουργεί, κεφάλαια για τον εισαγωγικό διαγωνισμό των υποψηφίων ακολούθων και των εισηγητών στην Ειδική Νομική Υπηρεσία, για τη διάρθρωση του υπουργείου με τις σχετικές αρμοδιότητες των διευθύνσεων, για την εν γένει σύνθεση του προσωπικού των διπλωματικών αντιπροσωπειών κτλ.

Το βιβλίο έχει δύο ελλείψεις. Η πρώτη, μόνιμο «κουσούρι» των (πλείστων) ελληνικών επιστημονικών συγγραμμάτων, είναι ότι δεν διαθέτει αλφαβητικό ευρετήριο. Η δεύτερη ότι δεν διαθέτει οδηγό, ευρετήριο ή κάτι τέλος πάντων που να μπορεί να σε οδηγήσει στον λαβύρινθο των νόμων, των διαταγμάτων, των τροπολογιών κτλ. του Παραρτήματος.



ΣΤΑΘΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 09-02-2003