Εμφύλιος πόλεμος (πρώτος τόμος)

Το συγκεκριμένο τρίτομο έργο καταπιάνεται με τον ακήρυκτο μεν, αλλά σαφώς υπαρκτό, εμφύλιο πόλεμο που συντάραξε την Κύπρο κατά την περίοδο 1960-1974. Επιχειρεί να αναλύσει την δράση, αλληλεπίδραση και σύγκρουση των βασικών παραγόντων σε αυτό τον εμφύλιο πόλεμο, όπου ήταν το Μακαριακό κράτος και παρακράτος στην Κύπρο, η οργάνωση ΕΟΚΑ Β' του Γ. Γρίβα και η "χουντα" (την οποία αντιμετωπίζει ο συγγραφέας ως ενιαίο καθεστώς, αλλά ορθότερα, πρόκειται για το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου και το στρατιωτικό καθεστώς της 25ης Νοεμβρίου). Ο συγγραφέας ανήκει σαφώς στην φιλικά προσκείμενη προς τον Γρίβα πλευρά. Παρόλα αυτά προσπαθεί να είναι όσο μπορεί αντικειμενικός με την Μακαριακή πλευρά και να παρουσιάζει με ενάργεια την οπτική και τα κίνητρά της. Γενικότερα, οι αναφορές του στον Μακάριο, τον Γρίβα και τους συνεργάτες τους, είναι αρκετά αναλυτικές και τεκμηριωμένες ως προς τις απόψεις τους, τα κίνητρα και τις πράξεις τους και προσφέρει κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα τεκταινόμενα τότε στην Κύπρο. Εκεί που αποτυγχάνει πλήρως ο συγγραφέας και θεωρώ ότι αυτό γίνεται εσκεμμένα, είναι να παρουσιάσει αναλυτικά και αντικειμενικά τις απόψεις και πράξεις του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Δεν μερίμνησε να συλλέξει μαρτυρίες από αυτή την πλευρά καθόλου, σε αντίθεση με τις γριβικές και μακαριακές μαρτυρίες που παραθέτει, ενώ από πλευράς πηγών, παραθέτει στην βιβλιογραφία του υποτίθεται τις πηγές εκείνης της πλευράς (Κωνσταντίνος Παναγιωτάκος, Χρίστος Ξανθόπουλος - Παλαμάς, Χαράλαμπος Χαραλαμπόπουλος), οι οποίες όμως είναι απλά διακοσμητικές, σε μια εμφανή του προσπάθεια να δείξει ότι χρησιμοποίησε μεγάλο όγκο βιβλιογραφίας (περιέχοντας μέσα και πολλά, άσχετα με το θέμα, βιβλία). Χρησιμοποιεί τους συγκεκριμένους συγγραφείς άκρως επιλεκτικά, ενώ παραλείπει τα στοιχεία που δεν τον βολεύουν στην ήδη σχηματισμένη θεώρησή του. Δεν μπαίνει καν στον κόπο για χάρη της αντικειμενικότητας να παραθέσει αυτά τα στοιχεία και να προσπαθήσει έστω να τα αντικρούσει. Το ίδιο πράττει και με τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά έγγραφα που έχει στην βιβλιογραφία του, ενώ εντύπωση προκαλεί το γεγονός της συνεχούς αναφοράς του στον ελληνοτουρκικό διακοινοτικό διάλογο χωρίς να λαμβάνει υπόψη το βιβλίο του ανθρώπου που από πλευράς Ελλάδος διεξήγαγε αυτόν τον διάλογο (Μιχαήλ Δεκλερής). Σταχυολογώντας κάποιες από αυτές τις παραλείψεις και ανακρίβειές του, μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής. Ενώ χρησιμοποιεί τα στοιχεία του Σπύρου Παπαγεωργίου από το βιβλίο "Επιχείρηση Κοφίνου" για το τι συνέβη στα συγκεκριμένα γεγονότα, παραλείπει να αναφέρει τις απόψεις που ο Παπαγεωργίου είχε διαμορφώσει αργότερα για το αν ευθυνόταν ή όχι ο Γ. Παπαδόπουλος για την απόσυρση της μεραρχίας (βλ. τηλεοπτική συνέντευξη στο ΤΗΛΕ ΤΩΡΑ το 1996 και συνέντευξη στην εφημερίδα Ελεύθερος Κόσμος το 2009). Αναφέρεται γενικότερα στην μεραρχία συνεχώς αλλά δεν περιέχει καν στη βιβλιογραφία του, το "Ελλάς και Κύπρος" του Πέτρου Γαρουφαλιά, του ανθρώπου δηλαδή που έστειλε την μεραρχία στην Κύπρο, κάτι που σίγουρα δεν είναι τυχαίο, διότι η αφήγηση Γαρουφαλιά δεν συνάδει με τις θεωρίες του συγγραφέα. Αποσιωπεί επίσης την συμβολή του Βασιλέως Κωνσταντίνου στην αποχώρηση της μεραρχίας, γεγονός που προκύπτει από τα αμερικανικά αρχεία που παραθέτει ο Αλ. Παπαχελάς στο κλασικό του βιβλίο για εκείνη την περίοδο, το αναγράφει και ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ενώ ξεκάθαρα αναφέρεται και στο βιβλίο του βασιλικού πρωθυπουργού Κ. Κόλλια, αλλά και σε συνέντευξη του ίδιου του Κωνσταντίνου. Με αφορμή δε, μία δήλωση του υπουργού της Κύπρου, Κυπριανού, για το τι υποτίθεται πως του είχε πει ο Παπαδόπουλος σχετικά με την μεραρχία, ο συγγραφέας χτίζει ολόκληρη θεωρία για το τι δήθεν ήθελε και τι επεδίωκε ο Παπαδόπουλος στην Κύπρο, χωρίς καν να επιφυλάσσεται από το γεγονός ότι ο Κυπριανού απομακρύνθηκε από την κυπριακή κυβέρνηση εξαιτίας του Παπαδόπουλου και τον μισούσε. Αγνοεί λοιπόν το τι κατέθεσε ο Παπαδόπουλος το 1987 στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής για τον φάκελο της Κύπρου, αγνοεί τις αναθεωρημένες απόψεις Παπαγεωργίου που αναφέραμε παραπάνω και κάνει ότι αγνοεί (διότι υπάρχει μέσα στο βιβλίο του Χαραλαμπόπουλου, το οποίο έχει στη βιβλιογραφία του) την επίσημη έκθεση του ΓΕΕΦ εν έτει 1972, που καθόριζε την πολιτική της Ελλάδος για την Κύπρο. Μόνο τυχαίο δεν είναι επίσης το γεγονός ότι ο συγγραφέας ενώ αναφέρεται συχνά στις προσπάθειες της Τουρκίας να αποκτήσει αποβατικό στόλο μετά τα γεγονότα στην Κοφίνου, δεν κάνει αναφορά στο εξοπλιστικό πρόγραμμα της Ελλάδος κατά την περίοδο 1968-1973, διότι προφανώς και δεν συνάδει και αυτό με τις θεωρίες του. Αντίστοιχα, μόνο τυχαία δεν είναι και η παράλειψη της αναφοράς σε αμερικανικό έγγραφο που αρχές του 1968 γράφει ότι αν και αποχώρησαν κάποιες δυνάμεις από την Κύπρο, στην πραγματικότητα 1.500 αξιωματικοί παρέμειναν και εντάχθηκαν στην Εθνική Φρουρά. Αγνοεί επίσης ο συγγραφέας ότι η αναφορά που παραθέτει από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο για το πως δήθεν ξεκινάει η κόντρα Γρίβα - Γ. Παπαδόπουλου κατά την περίοδο της Κατοχής, μόνο αξιόπιστη δεν είναι και συναντάται σε άλλους συγγραφείς με ουσιώδεις αλλαγές, ανάλογα με το ευφάνταστο μυαλό του Λ. Παπαδόπουλου (βλ. Σπύρος Σταθόπουλος "Στρατηγός Δημήτριος Ιωαννίδης"). Κλείνοντας, να σχολιάσουμε και την δομή του έργου, η οποία είναι αρκετά προβληματική. Ο συγγραφέας ξεκινάει θέλοντας να αποσαφηνίσει κάποιες έννοιες όπως τι είναι έθνος και τι είναι εμφύλιος πόλεμος, μακρυγορώντας άσκοπα, ενώ κάνει και το λάθος στη συνέχεια, να εισέρχεται στη δεκαετία του ΄60 χωρίς να παρέχει προηγουμένως ένα ικανοποιητικό ιστορικό πλαίσιο (έναρξη Κυπριακού Ζητήματος, αγώνας ΕΟΚΑ κλπ). Τα έτη πάντως 1960-1967 εξαντλούνται σε 3-4 σελίδες, ενώ στην εισαγωγή εκεί που αναλύει τα περί εμφυλίου πολέμου κλπ, μιλάει ξαφνικά για την ΕΟΚΑ Β', κάτι που ο αναγνώστης θα συναντήσει πολύ αργότερα στο έργο, όταν επιτέλους θα ξεκινήσει να εκθέτει χρονολογικά τα γεγονότα ο συγγραφέας. Η δομή του έργου λοιπόν δεν βοηθάει καθόλου τον αναγνώστη να κατανοήσει τα γεγονότα αν δεν έχει προηγηθεί μελέτη αντίστοιχων βιβλίων για το Κυπριακό. Κουραστική επίσης και η σχεδόν εμμονική τάση του συγγραφέα να επαναλαμβάνει συγκεκριμένες εκφράσεις. Τέλος, πολύ κουραστικό το υπερβολικά μικρό μέγεθος γραμματοσειράς των υποσημειώσεων, κάτι για το οποίο βεβαίως δεν ευθύνεται ο συγγραφέας αλλά ο επιμελητής της έκδοσης.