Από την αυτοκρατορία του βλέμματος στην κοινωνία του θεάματος: Foucault και Debord

Η κοινωνία μας δεν είναι η κοινωνία του θεάματος, αλλά της επιτήρησης? […]. Δεν βρισκόμαστε ούτε στις κερκίδες ούτε στη σκηνή, αλλά μέσα στην πανοπτική μηχανή, επενδυμένοι από τα αποτελέσματα εξουσίας της που εμείς οι ίδιοι προεκτείνουμε καθώς αποτελούμε ένα γρανάζι της.
– Michel Foucault


Άπασα η ζωή των κοινωνιών στις οποίες κυριαρχούν οι σύγχρονες συνθήκες παραγωγής προαγγέλλεται ως μία απέραντη συσσώρευση θεαμάτων. Ό,τι υπήρξε άμεσο βίωμα έχει απομακρυνθεί σε μία αναπαράσταση.
– Guy Debord


Ο αντιοφθαλμολογικός, αντιοπτικός λόγος είναι ένα διάχυτο φαινόμενο στη δυτική κριτική σκέψη του 20ού αιώνα. Εκφράζει τη βαθιά καχυποψία για την όραση και τον ηγεμονικό της ρόλο στη σύγχρονη εποχή. Η όραση όχι μόνο θα μπορούσε να καταδικαστεί για τον ρόλο της στην κατασκευή μιας ιδεολογικής έννοιας του εγώ, αλλά θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί συνεργός των συμπληρωματικών μηχανισμών της επιτήρησης και του θεάματος, οι οποίοι είναι τόσο κεντρικοί για τη διατήρηση της πειθαρχικής ή κατασταλτικής εξουσίας εντός του νεωτερικού κόσμου.
Ανάμεσα στους γάλλους διανοούμενους των δεκαετιών του 1960 και του 1970, ο Michel Foucault ήταν εκείνος που αμφισβήτησε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο το βλέμμα της επιτήρησης και ο Guy Debord και οι συνοδοιπόροι του της Καταστασιακής Διεθνούς εκείνοι που εξερεύνησαν τη θέαση του θεάματος. Και οι δύο, παρείχαν ένα οπλοστάσιο επιχειρημάτων κατά της ηγεμονίας του οφθαλμού. Με το έργο τους, ο οφθαλμοκεντρισμός όσων επαινούσαν την «ευγενική καταγωγή της θέασης» δεν απορρίφθηκε τόσο όσο αντιστράφηκε η αξιολόγηση. Η όραση εξακολουθούσε να είναι η προνομιακή αίσθηση, αλλά αυτό που παρήγαγε αυτό το προνόμιο στον νεωτερικό κόσμο καταδικαζόταν ως σχεδόν εξ ολοκλήρου επιβλαβές. Το ανά χείρας κείμενο εισέρχεται στις επικράτειες εδαφών που ο Foucault αποκάλεσε «χωρίς φραγμούς αυτοκρατορία του βλέμματος» και ο Debord «κοινωνία του θεάματος», για να διερευνήσει τους λόγους αυτής της εκφοράς κρίσης [judgment].