Οι σχέσεις του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας στη δεκαετία του 1940

Η σφαιρική αντιμετώπιση που επιχειρεί ο Αποστολής Τσάνο του επιτρέπει να εξετάσει τις σχέσεις του ΚΚ Αλβανίας με το ΚΚΕ στο πλαίσιο των εξελίξεων της επίμαχης δεκαετίας του '40. Ουσιαστικά ανοίγει την έρευνα σε ένα πεδίο όπου η διαθέσιμη βιβλιογραφία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εξετάζει το θέμα μέσα από τις γενικότερες προσεγγίσεις των ενδοβαλκανικών σχέσεων της περιόδου.
Η προσέγγισή του διευρύνει την έρευνα σε ολόκληρη τη δεκαετία και τεκμηριώνει τις στενές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των κομμουνιστικών κομμάτων της Αλβανίας και της Ελλάδας και των αντίστοιχων εθνικοαπελευθερωτικών μετώπων, του LANC (Levizja Antifashiste Nacional-Clirimtare) και του ΕΑΜ, εξετάζοντας την κοινή δράση τους ενάντια στον κατακτητή από τα τέλη του 1942 με την κορύφωσή της στη διάρκεια του 1943 μέχρι και την απελευθέρωση στα τέλη του 1944.
Τον συγγραφέα απασχολεί ιδιαίτερα η δεύτερη πενταετία από τις απαρχές του εμφυλίου πολέμου γιατί οι σχέσεις των δύο πλευρών αποκτούν νέα διάσταση. Η Αλβανία εμπλέκεται σ' αυτόν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι στην περίοδο της Αντίστασης γιατί υπό την ηγεσία του Ε. Χότζα παρέχει μέχρι τη λήξη του εμφυλίου πολέμου καθοριστική βοήθεια στο ΚΚΕ, ενώ το ελληνικό κράτος διεκδικεί επίσημα ένα τμήμα του εδάφους της, διεκδίκηση που υποστηρίζει, αρχικά τουλάχιστον, και το ΚΚΕ για τους δικούς του πολιτικούς λόγους. Το γεγονός αυτό θέτει σε δοκιμασία τις σχέσεις των δύο αδελφών κομμάτων και θα δημιουργήσει εντάσεις, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, σε όλη τη διάρκεια του Εμφυλίου με τον Νίκο Ζαχαριάδη να αναγνωρίζει αργότερα ότι αυτή η θέση ήταν μεγάλο λάθος. Η διεθνιστική αλληλεγγύη, έννοια με ιδιαίτερη βαρύτητα σε παλαιότερους αγώνες όπως αυτός, είναι τελικά αυτή που υπερτερεί από την αρχή του εμφυλίου πολέμου και η Αλβανία υποδέχεται και φιλοξενεί τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας όταν διασχίζει τα σύνορά της.