Τα Ποιητικά 57 (Απρίλιος- Ιούνιος 2025)

Γράφει η Έλσα Τριολέ, διανοούμενη, συγγραφέας και σύντροφος του Λουί Αραγκόν, για τον παιδικό της φίλο, τον Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι («Maϊakovski et nous. Pour le dix-septieme anniversaire de la mort de Vladimir Maiakovski», διάλεξη στο θέατρο Λ’ Ατενέ στο Παρίσι, Φεβρουάριος 1947, δημ. στο L’ ecrivain et le livre, Aden-Salaet, 2012 [1948], 26-80 [58-59], η υπογράμμιση δική μας):

Μάλιστα, για να μάθουμε τι σκεφτόταν ο Μαγιακόφσκι, αρκεί να διαβάσουμε τους στίχους του. Μιλούσε για όσα ένιωθε, μιλούσε για όλα τα καυτά ζητήματα, μιλούσε για τους ανθρώπους, τους ποιητές, τους φίλους του, τους εχθρούς του, για ό,τι θεωρούσε καλό και δίκαιο, βλαβερό και ψεύτικο, μιλούσε για τον ίδιο. Ο ίδιος κι η ποίησή του ήταν, όπως λέμε, απόλυτα στρατευμένοι.
[...]

Να θεωρήσουμε ότι στρατευμένη ποίηση και στρατευμένος ποιητής σημαίνει ότι λαμβάνουν υπόψη τους τον πραγματικό κόσμο, ότι είναι «στρατευμένοι» ή έχουν «στρατευτεί» στη μάχη που δίνεται γύρω τους; Στην περίπτωση αυτή, ο Μαγιακόφσκι ήταν ένας άνθρωπος ολοκληρωτικά «στρατευμένος», το ίδιο κι η ποίησή του. Αλλά η στράτευση αυτή δεν ήταν για κείνον βέβαια μια απόφαση που την παίρνει κανείς με πλήρη επίγνωση, όπως όταν πάει και στρατεύεται στο Ναυτικό. Η ποίησή του δεν μπορούσε παρά να είναι στρατευμένη, αλλιώς δεν θα ήταν, δεν θα υπήρχε. Η στράτευση ήταν το σώμα και το αίμα του. Ακόμη κι ο θάνατός του, που δεν ήταν παρά ένα συμβάν στη ζωή του, δεν μπορούσε να δώσει σ’ αυτήν ένα τέλος: το έργο του τη συνεχίζει για κείνον...

Πιστεύω όμως ότι ένα έργο δεν μπορεί να είναι στρατευμένο παρά μόνο όταν η στράτευση είναι το σώμα και το αίμα εκείνου που το δημιουργεί. Δεν μπορούμε να επιτύχουμε ένα στρατευμένο έργο, έρχεται με τρόπο φυσικό ή δεν έρχεται καθόλου, ή αν έρθει δεν αξίζει τίποτα. Διότι αν ο συγγραφέας, ο ζωγράφος είναι υπέρ «του στρατευμένου έργου» μόνο και μόνο επειδή το επιτάσσει η λογική τους, τα αποτελέσματα είναι πολύ θλιβερά.

Σήμερα, κακόσημοι σωρειτομελανίες του καλοκαιριού μαζεύονται από όλες τις μεριές. Πυκνώνουν τα ερωτήματα για το νόημα του κόσμου και της ζωής: ο άνθρωπος απαξιώνεται κάθε στιγμή, σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του πλανήτη, υποφέρει, πεθαίνει, καταστρέφεται με κάθε παλιό και νέο τρόπο, κι η γη μαζί του, ο αέρας, τα δέντρα, τα νερά. Στη Γάζα και στο Ιράν, στην Ουκρανία και στις χώρες της Αφρικής που μας είναι ξένες, σε ένα σωρό πολέμους περιφερειακούς που οι ειδήσεις απαξιούν έστω και να αναφέρουν. Στις μεγαλουπόλεις και τα χωριά όπου τον «μποδίζουν να βαδίζει», να ανασάνει, να είναι, ελεύθερος κι ακέραιος. Ξυπνάει ξανά η αγωνία για τον πυρηνικό όλεθρο. Αντηχούν του φασισμού οι μπότες. Με αίμα και φωτιά, με γκλομπ και με παντοδύναμες, μοναχικές οθόνες κερδίζεται η παθητικότητα κι υποταγή.
Μέσα σ’ αυτή τη σκοτεινιά, αναδύεται υπερ-επείγουσα η ανάγκη ενός λόγου μη προπαγανδιστικού, μη ομοιωματικού, ενός λόγου ελεύθερου, ζωντανού και συνακόλουθα πολύτροπου, προαπαιτούμενου για την πιο απαραίτητη από ποτέ για τη σκέψη και τη φαντασία, για την κατανόηση του κόσμου, με στόχο την αλλαγή του. Μια αλλαγή οργανωμένη και συλλογική, για μέλλον με σεβασμό στον άνθρωπο και τη ζωή, ένα μέλλον ελεύθερο και ειρηνικό.
Κι η ποίηση μέσα σε όλ’ αυτά; Κι οι ποιητές; Δεν περιμέναμε βέβαια τον σημερινό εγκληματικό παροξυσμό, τη σύγχρονη παράνοια για να θέσουμε τα κρίσιμα αυτά ερωτήματα στις σελίδες των Ποιητικών. Τα θέτουμε και τα ξαναθέτουμε συνεχώς, με τη βεβαιότητα ότι τα δύσκολα ερωτήματα δύσκολα απαντιούνται. Αλλά απαντιούνται, και στα κείμενα και τα ποιήματα του παρόντος τεύχους. Πρέπει να απαντιούνται, πάντα και σήμερα ακόμη περισσότερο. Με τόλμη, συνείδηση και με τη σιγουριά ότι κάθε απάντηση χαράζει δρόμους και κάποιοι από αυτούς θα είναι εντέλει οι σωστοί.
Άλλες απαντήσεις μας έρχονται από το παρελθόν, όπως της Τριολέ και του Μαγιακόφσκι. Άλλες από το παρόν. Όλες ατενίζουν το μέλλον. Και η συζήτηση συνεχίζεται...