Η νεοελληνική γλώσσα τον 19ο αιώνα: όψεις και απόψεις

Η μορφή της προφορικής και γραπτής γλώσσας ήταν ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούσαν τους Έλληνες διανοούμενους τον 18ο και 19ο αιώνα. Οι αποκλίνουσες θέσεις τους συχνά οδηγούσαν σε συγκρούσεις μεταξύ τους αλλά και μεταξύ των απλών ανθρώπων. Έχει δημοσιευτεί μεγάλος αριθμός έργων σχετικά με τις διάφορες απόψεις γύρω από το γλωσσικό ζήτημα κατά τον 18ο και 19ο αιώνα και σχετικά με τη σχέση μεταξύ γλώσσας και γνωσιολογίας, τις ιδέες του Διαφωτισμού και το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής. Ωστόσο, υπάρχει μια «γκρίζα ζώνη» όσον αφορά τη γλώσσα της λαϊκής γλώσσας, την οποία οι μελετητές προσέγγιζαν είτε περιφρονητικά είτε υποστηρικτικά.

Η έρευνα δεν έχει ακόμη δώσει μια οριστική απάντηση ως προς τη μορφή αυτής της γλώσσας, αν υπήρχε κάποιο είδος κοινής και σε ποιο βαθμό κάθε συστατική διάλεκτος της νέας ελληνικής ενδεχομένως συνέβαλε στη διαμόρφωσή της. Δεν είναι επίσης σαφές εάν οι γραμματικές και τα λεξικά που εκδόθηκαν εκείνη την εποχή αντανακλούσαν τον πλούτο της υπάρχουσας γλωσσικής ποικιλίας ή σε ποιο βαθμό η ελληνική είχε επηρεαστεί από άλλες γλώσσες με τις οποίες ήρθε σε επαφή κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της. Με άλλα λόγια, υπάρχουν μεγάλα κενά όσον αφορά την ιστορία και τη διαμόρφωση της νέας ελληνικής, τα οποία εγείρουν μια σειρά από ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί ικανοποιητικά μέχρι σήμερα.

Ένα μεγάλο μέρος αυτών των κενών καλύπτεται από αυτόν τον τόμο, που επιμελήθηκε η Άντζελα Ράλλη, Ομότιμη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί μια πληρέστερη εικόνα της ελληνικής του 19ου αιώνα, με συστηματικές αναφορές σε συγκεκριμένους γλωσσικούς τομείς, όπως η γλώσσα της εκκλησίας, η γλώσσα της λογοτεχνίας, η γλώσσα της αλληλογραφίας και η γλώσσα της επιστήμης.