Η γένεση της γεωπολιτικής και ο Friedrich Ratzel

Πολυάριθμες, αντιφατικές μεταξύ τους, προσεγγίσεις στη δευτερεύουσα βιβλιογραφία, οι οποίες παρουσίαζαν τον Ratzel πότε ως ανθρωπιστή αλλά και πότε ως... ρατσιστή, πότε ως «γεωντετερμινιστή» αλλά και πότε ως πολυδιάστατο αναλυτή, πότε ως «οργανικιστή» αλλά και πότε ως κοινωνικό επιστήμονα, πότε ως «πρόδρομο της Γεωπολιτικής» αλλά και το αντίθετο, οδήγησαν [...] στην ανάγκη συγγραφής ενός ερευνητικού πονήματος, το οποίο θα επιτομεί με αναλυτική σχολαστικότητα τα δομικά συστατικά στοιχεία του ρατσελιανού στοχασμού, ώστε -σε συνδυασμό με την εισαγωγικά παρατιθέμενη βιογραφία, την κατά τι εκτεταμένη παρουσίαση λιγότερο γνωστών άρθρων αλλά και την πλήρη βιβλιογραφία του- να συνιστά για τον ασχολούμενο με τα διεθνώς διαδραματιζόμενα επιστήμονα ή αναγνώστη, ένα εμβριθές βοήθημα επιστημολογικώς θεμελιωμένο και επιστημονικώς τεκμηριωμένο για την κατανόηση της σκέψης του Ratzel. [...] Μια μελέτη που θα αποκαθιστούσε την Γεωπολιτική στο πραγματικό πλαίσιο της ηθικής της αυτογνωσίας αλλά και στην επιστημονικώς ορθή από επιστημολογική πλευρά, γεωγραφική της βάση. Και κάτι ακόμα: ότι η Γεωπολιτική ως Γεωγραφική αναλυτική επιστημονική μεθοδολογία απαιτεί την διεπιστημονική μελέτη και ερευνητική συμβολή. Σε δικά μου αγωνιώδη ερωτήματα σχετικά με το θέμα αυτό, μου απαντούσε με την ρήση του δικού του Δασκάλου, του Maurice Wollkovitsch: «Ο γεωγράφος είναι ένας "chef d'orchestre" αγαπητέ μου! Δεν γνωρίζει να παίζει, παρά μερικά από τα όργανα της συμφωνικής ορχήστρας που διευθύνει, αλλά γνωρίζει θαυμάσια να παράγει αρμονία διευθύνοντάς τα!».
Στο πλαίσιο της διερεύνησης των δύο βασικών ερωτημάτων του θέματος, δηλ. της επιρροής των ιδεών του Friedrich Ratzel σε μεταγενέστερα γεωπολιτικά αναλυτικά συστήματα και της συχνά αποδιδόμενης (λανθασμένα, όπως θα αποδειχθεί) σ' αυτόν γεωντετερμινιστικής αναλυτικής οπτικής, προσεγγίστηκαν στην πορεία της έρευνας επί μέρους ζητήματα, όπως:

-ο ορισμός και το αίτημα της επιστημονικότητας της ρατσελιανής Πολιτικής Γεωγραφίας [§ 2.3.]
-ζητήματα μεθοδολογικής προσέγγισης του πολυδαίδαλου και εκτεινομένου σε πολλούς επιστημονικούς τομείς έργο του [§ 2.4.]
-η μεθοδολογική προσέγγιση του έργου του [§ 2.4.]
-ο προσδιορισμός της γεωπολιτικής του περιόδου [§ 2.5.]
η περί του κράτους αντίληψή του, καθώς και η αξιολόγηση κοινωνιολογικών και πολιτιστικών παραμέτρων ως συντελεστών κρατικής ισχύος [§3, §4, §5]
-το βιογεωγραφικό περιεχόμενο της έννοιας του Ζωτικού Χώρου και η οριοθέτησή του σε σχέση με την Πολιτική Γεωγραφία [§4]
-η στάση του έναντι των ανερχόμενων την εποχή εκείνη ρατσιστικών θεωρήσεων, αλλά και έναντι των δαρβινικών θεωριών, των θεωριών της εξέλιξης και της οπισθοδρόμησης [§5, §6]
-η γενικότερη κοσμοθεώρησή του και η αντιμετώπιση του αναδυομένου, κατά την εποχή των εθνικών συγκρούσεων, κοσμοπολιτισμού [§5, §6]
-η συμβολή του σε μία διεπιστημονική, θετικιστική και επιστημονική προσέγγιση κατά την ανάλυση του κοινωνικού, αλλά και του διεθνούς γίγνεσθαι [§2, §6]
-οι απόψεις του για την αρχιτεκτονική της Ευρώπης [§7]

Δρ. Αλέξανδρος Στογιάννος