Η παράδοση της Αναγέννησης

Η διάλυση της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας συνέπεσε με την ακμή της ιταλικής Αναγέννησης. Η ιστορική απόκλιση συνέβαλε τα μέγιστα στον τρόπο που ο ένας κόσμος αντιλαμ­βανόταν τον άλλο. Η υστεροβυζαντινή διανόηση βρέθηκε αντι­μέτωπη με το πρόβλημα της διαχείρισης της φιλοσοφικής και επιστημονικής προόδου που είχε συντελεστεί και συντελείτο στην περιφέρειά της, τόσο στην καθ’ ημάς Ανατολή όσο και τη Δύση. Ήδη από τον 14ο αιώνα, με το κίνημα του βυζαντινού Θωμισμού, είχε τεθεί μετ’ επιτάσεως το θέμα του πως η βυ­ζαντινή διανόηση θα συνδιαλεχθεί με τη φιλοσοφική παιδεία του μέσου και ύστερου Μεσαίωνα. Ταυτόχρονα, Έλληνες λόγιοι μετοίκησαν ή παρέμειναν για μεγάλα διαστήματα στην Ιταλία, μεταφέροντας, πέρα από αρχαιοελληνικά κείμενα, τις γνώσεις τους και τον ιδιαίτερο τρόπο προσέγγισης της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας. Οι ίδιοι φρόντισαν να μεταφέρουν γνώση από τη Δύση στις περιοχές της πάλαι ποτέ βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η ελληνική Ανατολή και η λατινική Δύση βρίσκονταν τον 15ο αιώνα σε συνεχή διάλογο, ο ένας κόσμος γονιμοποιούσε τον άλλο. Τέλος, ο διάλογος των αναγεννησιακών στοχαστών με την αρχαιοελληνική φιλοσοφία καθορίστηκε κατά μέρος από τον τρόπο που αναπτύχθηκε και σχολιάστηκε η αρχαιοελληνική σκέψη στο πλαίσιο του βυζαντινού πολιτισμού.