Ελένη από χαρτί

- Πώς το 'λεγε ο Picabia;
«Αποφεύγω την ευτυχία για να μην μου την κλέψουν».


Στην έρημο των ανθρώπων μυριάδες οι άνθρωποι που ψάχνουν ανθρώπους. Που ψάχνονται. Άλλοτε με προσμονή, άλλοτε με απελπισία. Οι άνθρωποι συναντιούνται, σμίγουν, φοβούνται, χωρίζουν, θυμούνται, χάνονται και πάλι απ' την αρχή. Εφόσον η έρημος συνεχίζει ν' αναδεύει την άμμο της. Έρωτας, αγάπη, απόγνωση, τύχη, ανάγκη; Η «Ελένη από χαρτί» ήταν μια γυναίκα με σάρκα και οστά που ζούσε εδώ, δίπλα μας. Η αποχώρησή της γέννησε ένα κείμενο, ένα σωρό χειρογράφων κατ' εικόνα της. Τώρα πια λέγεται «Έλενα Ξένου». Άλλο σώμα, άλλου, αλλού. Βρήκε το νέο της όνομα σ' ένα κείμενο του Χειμωνά. Κατά τα άλλα ο χωρισμός πάντα ισοδυναμεί μ' έναν μικρό θάνατο και πάντα απαιτούνται τεχνικές αντιμετώπισής του.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο συγγραφέας του παρόντος αυτοβιογραφικού πρωτόλειου είναι στο αναγνωστικό κοινό ευρύτερα γνωστός από τα αισθητικά του μελετήματα και τη μαχητική του αρθρογραφία. Ετσι, στο κείμενο αυτό που ισορροπεί πάνω σε επικίνδυνα όρια και που καταδύεται σε επώδυνες ψυχολογικές περιγραφές, αποτελεί αληθινή έκπληξη. Εδώ έχουμε έναν άλλο Στεφανίδη, γλυκό, εξομολογητικό, απίστευτα συναισθηματικό, αλλά και συγχρόνως αδιαπραγμάτευτα ασυμβίβαστο ως προς τη δυνατότητα και την αποστολή του λόγου. Για τη δυνατότητα μια γραφή να λειτουργεί τελικά σαν άγριος τίγρης δημιουργώντας πτώματα εικόνων (Vilem Elusser, «Η Γραφή», «Ποταμός», 2003, μτφρ. Γ. Ηλιόπουλος, επιμ. Δ. Καββαθάς, σελ. 28). Το κείμενο για να εκπληρώσει το ρόλο του πρέπει να πληγώνει, αν πληγώσει και τον ίδιο το συγγραφέα, ακόμα καλύτερα. Οφείλω να πω εξαρχής πως πρόκειται για ένα τολμηρό, ανατρεπτικό βιβλίο, το οποίο μιλάει για τα προαιώνια πράγματα, τον έρωτα και το χωρισμό - θάνατο, με εντυπωσιακή διεισδυτικότητα, πράγμα όχι σύνηθες για την τρέχουσα λογοτεχνία μας της συμβιβασμένης καλλιέπειας και των ρόδινων λαβ στόρι. Ο συγγραφέας βρίσκει καταφυγή στη γλώσσα και αντικαθιστά μια σωματική απώλεια με το πάρισό της σε λέξεις, σε φράσεις, σε κείμενο. Η χάρτινη Ελένη αναλύεται σαν παραμυθία και υπάρχει χάρη στη συνδρομή των κειμένων του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και του Γιώργου Χειμωνά. Σταδιακά το αφήγημα αποκτά χαρακτήρα ντοκουμέντου, γίνεται πρακτικός οδηγός ερωτικής αυτογνωσίας. Τι είναι αλήθεια η Ελένη από χαρτί; Ψυχογραφικό παραλήρημα; Ερωτικό αφήγημα που ψάχνει την ταυτότητά του; Ψυχογραφικό πείραμα ή επίπονο μάθημα ανατομίας; Οτι και να 'ναι, στο τέλος καταλήγει σε ένα κρουστό σύνολο μιας γλώσσας αβίαστα ποιητικής και μιας φόρμας αυθόρμητα νεωτερικής. Διαβάζεται απνευστί σαν ένα εγχειρίδιο της ανθρώπινης παθογένειας, σαν ένα πολύτιμο ντοκουμέντο του πόνου των ανθρώπων και των πραμάτων. Η ιστορία εκτυλίσσεται το περασμένο καλοκαίρι στην Τήνο και ο συγγραφέας με έναν τρόπο διαβολεμένα αριστοτεχνικό παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα παιχνίδι αποκαλύψεων και αποκρύψεων σε μια ιστορική σύγχυση του τότε και του τώρα, του ιστορικού και του ψυχολογικού χρόνου. Ποια πρόσωπα είναι αληθινά και ποια κατασκευασμένα; Στο φόντο του μύθου εμφανίζονται σαν σκιές πρόσωπα και προσωπεία του δρώντος καλλιτεχνικού χώρου, άνθρωποι και ανθρωπάκια, αντιζηλίες και ανταγωνισμοί. Ποια η πραγματικότητα και ποια η φαντασία; Πότε μιλάει ο ίδιος ο συγγραφέας και πότε η «ψυχή», η περσόνα του; Το βιβλίο περιλαμβάνει πολλές περισσότερες της μιας απαντήσεις, λειτουργώντας συγχρόνως σαν εγχειρίδιο επιβίωσης σε δύσκολους για τα πάθη και τους έρωτες καιρούς.



ΓΙΑΝΝΑ ΛΟΥΚΑ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/09/2004