Το καπέλο της Λιέν

Ανόι, πρωτεύουσα του Βιετνάμ. Ο ήρωας ξεναγείται από μια Βιετναμέζα που όμως ζει στη Νέα Υόρκη. Από κοινού ανακαλύπτουν τη Βιετναμέζικη γοητεία…γεύσεις και αρώματα τους παρασύρουν σε ένα αναπάντεχο ταξίδι. Όλα ξεκίνησαν από το καπέλο της Λιέν, της κοπέλας που μάλλον δεν ήξερε ότι μια απλή ξενάγηση θα άλλαζε όλη της τη ζωή.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Γιάννης Σπαβέρας φαίνεται ότι ανήκει στους ταξιδιώτες οι οποίοι φρονούν ότι η περιδιάβαση στο λεγόμενο εξωτικό ή μη τοπίο μάς επιτρέπει να έρθουμε σε άμεση επαφή με τη μείζονα επικράτεια των εννοιολογικών αιφνιδιασμών. Γνωρίζει, επίσης, ως στοχαστικός επισκέπτης, ότι το έδαφος που πατά με δέος την πρώτη φορά είναι δυνάμει ένα τιμαλφές, ένα παλίμψηστο οριακής γνώσης. Η περιβάλλουσα φύση, στη συγκεκριμένη περίπτωση το βιετναμέζικο μεταπολεμικό τοπίο της εθνικής ανόρθωσης και της κοινωνικής αποκατάστασης, συνιστά κατ' αναλογίαν την ταυτότητα της γραφής σε πρώτο βαθμό. Στοιχειώνοντας το σήμερα και προκαθορίζοντας μαθηματικά το μέλλον, τα χαμένα στην τροπική βλάστηση χωριά με τις εξαίσιες γαστρονομικές τους εμμονές, τα ειδυλλιακά παραθαλάσσια ξενοδοχεία, που εγγυώνται την υλοποίηση του ονείρου της απόλυτης ευδαιμονίας των 48 ή 72 ωρών, οι πόλεις, ως εκφυλισμένα πολεοδομικά σύνολα ή ως αποτυπώματα της ακατάβλητης θέλησης του Βιετνάμ να υπάρξει σε ισότιμη βάση με τη γείτονά του, την αχανή δηλαδή Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, αλλά και να συνδιαλλαγεί εντίμως με τον πρώην εισβολέα, σημερινό εμπορικό του εταίρο, τις ΗΠΑ, μαθαίνουν από κοινού το συγγραφέα να εκτιμά, μεταξύ άλλων, Ετερότητες. Και μάλιστα, σε ικανό βάθος.

Ταξιδεύω, ισχυρίζεται ο Γιάννης Σπαβέρας εμμέσως πλην σαφώς, σημαίνει ότι είμαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να ανανεώσω ριζικά την αναγνωστική μου εμπειρία και την ειδικότερη αισθητηριακή μου πρόσληψη, να αποδεχτώ στο έπακρο τη δυνατότητα μιας αναβαθμισμένης συγκίνησης και να διαγράψω, ει δυνατόν, όλες τις εμμονές του πλατωνικού σπηλαίου: επικυρώνοντας την αυξημένη ικανότητά μου να αφομοιώνω το θαύμα του πλανήτη Γη, αντιλαμβάνομαι εν τέλει το Ον. Εστω εξ όνυχος, θα πρόσθετα, αλλά ευεργετικά ταυτοχρόνως.

Ποίηση και ταξίδι έχουν την ίδια υπόσταση και το ίδιο αίμα, μας θυμίζει ο Ιβ Μπονφουά, τονίζοντας ξανά, μετά τον Μποντλέρ, ότι από όλες τις πράξεις τις εφικτές του ανθρώπου, αυτές είναι οι μόνες ίσως χρήσιμες και οι μόνες σκόπιμες. Εξού και το συναρπαστικό παιχνίδι με τους στίχους και τις συνδηλώσεις τους, που διαφυλάσσουν κυριολεκτικά εντός των τα καπέλα της λαϊκής βιετναμέζικης παράδοσης, αναμένοντας, ως άλλη ευλογία και παρηγορία, τον κατάλληλο χρήστη-δέκτη τους. Ενα από αυτά θα συνδέσει ακατάλυτα, με τη σύνεση και την αποφασιστικότητα, θα έλεγα, ορισμένων μη παρορμητικών σεξπιρικών χαρακτήρων, το συγγραφέα με τη Λιέν, η οποία γεννήθηκε στην Καλιφόρνια από Βιετναμέζους πολιτικούς πρόσφυγες. Το συναισθηματικό υπόβαθρο της νουβέλας, η έλξη αυτών των δύο, προς τον παρόν «ξένων», νομιμοποιεί, κατά τα άλλα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και τον ομολογούμενο έρωτα του Γιάννη Σπαβέρα προς τον μητρικό βιετναμέζικο κορμό.

Ο ευανάγνωστος ταξιδιωτικός χωρόχρονος αποτελεί το διευρυμένο, ανοιχτό πεδίο των σημείων, τα οποία ξαναγράφει, αντιγράφει μάλλον, ο λεπτολόγος παρατηρητής, ιδανικός σύντροφος της Λιέν και των πολλαπλών συμφραζομένων της. Επιβεβαιώνεται έτσι και πάλι η ανάλογη οπτική γωνία του Νίτσε, όπως ορίζεται ευκρινώς στο έργο του «Θέληση για δύναμη» (1885 - 1886). Δηλαδή, ότι «ο κόσμος είναι ακόμη πλούσιος και άγνωστος και αξίζει περισσότερο να χαθούμε παρά να κατοικήσουμε ανάπηροι και φαρμακεροί. Η ίδια μας η ρώμη μάς σπρώχνει προς τις μακρινές θάλασσες, προς το σημείο όπου όλοι οι ήλιοι μέχρι τώρα έχουν δύσει· ξέρουμε πως υπάρχει ένας νέος κόσμος!». Το Ανόι, η Σαϊγκόν και οι άλλες, λιγότερο διάσημες, πόλεις του Βιετνάμ αποτέλεσαν κατ' επέκτασιν τα αναπόσπαστα εκείνα μέρη του πολύμορφου, καλειδοσκοπικού υπερκείμενου, το οποίο προσκάλεσε το συγγραφέα να το μελετήσει, να το ταξινομήσει και στη συνέχεια να το περιγράψει. Το αποτέλεσμα κρίνεται θετικό. Εχοντας κυκλοφορήσει έως τώρα άλλα οκτώ βιβλία, ο Γιάννης Σπαβέρας έχει προλάβει να καλλιεργήσει επαρκώς τα εκφραστικά του μέσα. Η οικονομία της διατύπωσης, σε συνδυασμό μάλιστα με την ανάδειξη της καταλυτικής λεπτομέρειας σε δυναμική αφηγηματική μονάδα, συντελεί στην αποτελεσματική διαχείριση του συνολικού ταξιδιωτικού ενθυμήματος.

Κι επειδή πιστεύω ότι ισχύει χωρίς αποκλίσεις ότι «κάθε ταξίδι είναι πάνω απ' όλα μια επιστροφή, αν και η επιστροφή, σχεδόν πάντα, διαρκεί σχετικά λίγο και σύντομα έρχεται η ώρα της αναχώρησης», όπως επισημαίνει ο Κλάουντιο Μάγκρις στους «Μικρόκοσμούς» του (βλ. την άψογη μεταφορά τους στη γλώσσα μας από την Αθανασία Δρακοπούλου στις εκδόσεις «Πόλις»), η Λιέν και οι φίλες της θα επανέλθουν μέσα από τις καλώς συγκερασμένες διηγήσεις τού και «ιατροφιλόσοφου» Γιάννη Σπαβέρα.


ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/10/2006