Δαλάι Λάμα. Συμπόνια και σοφία

«Η ευτυχία έχει πολλές όψεις. Εγώ βλέπω την ευτυχία σαν ένα αρμονικό παιχνίδι της εσωτερικής γαλήνης στην καρδιά κάθε ανθρώπου με την εξωτερική ειρήνη μεταξύ λαών. Εύχομαι όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη να ζουν σε ευημερία, γιατί η φτώχια και η εξαθλίωση φέρνουν δυστυχία. Όλοι συμφωνούμε ότι ευτυχισμένος άνθρωπος είναι αυτός που μπορεί να ικανοποιεί τις βασικές του ανάγκες, που έχει φαγητό, καθαρό νερό και στέγη»

Η συζήτηση του Δαλάι Λάμα με την Φελιτσιτάς φον Σένμπορν συμπυκνώνει τη σοφία του πνευματικού ηγέτη του Θιβέτ και του θιβετιανού βουδισμού. Στρέφεται γύρω από το ζήτημα της προσωπικής ευτυχίας που δεν είναι παρά το νόημα της ζωής, αλλά και από ζητήματα οικολογίας και παγκόσμιας ειρήνης.
Ένα βιβλίο που μας βοηθά να βρούμε την ευτυχία, γιατί μας μαθαίνει πως να σκεφτόμαστε με την καρδιά μας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Ένα απόσπασμα από το βιβλίο:

Καλές πράξεις, κακές πράξεις

Το κάρμα, λοιπόν, είναι αυτό που προκύπτει από τις πράξεις μας και τα αποτελέσματά τους. Ή πιο απλά: Ο άνθρωπος είναι ό,τι έχει κάνει. Δηλαδή, σε κάποιον βαθμό, καθορίζει ο ίδιος το πώς θα ξαναγεννηθεί. Μήπως αυτό σημαίνει ότι η τωρινή ζωή κάποιου ανθρώπου μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά πράγματα για το πώς έζησε την προηγούμενή του;

Τη στιγμή του θανάτου, στη συνείδησή μας εγγράφονται όλες οι σκέψεις και οι επυθυμίες μας, οι πράξεις μας και οι εμπειρίες που αποκτήσαμε στη ζωή μας. Οι πράξεις της προηγούμενης ζωής πληρώνονται στην επόμενη και καθορίζουν την ποιότητά της, το δρόμο που θα πάρει. Ό,τι κάναμε στους άλλους, θα ξαναγυρίσει σε εμάς στην επόμενη ζωή. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, η συνείδηση συνεχίζει να υπάρχει και, μαζί με το το κάρμα, ξαναγεννιέται σε ένα νέο σώμα.

Μπορεί να ξαναγυρίσουμε με τη μορφή ενός ζώου, ενός ανθρώπου ή ενός θεϊκού πλάσματος. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το βλαστάρι ενός δέντρου. Το αποτέλεσμα, δηλαδή το φυτό, έχει προκύψει από μια προηγούμενη αιτία, δηλαδή τον σπόρο. Έτσι και το καλό κάρμα προκύπτει από αρετές όπως είναι η ολιγάρκεια, η ταπεινοφροσύνη, η υπομονή, η ευσπλαχνία και η συγχώρεση. Η μεταμέλεια, πάλι, μπορεί να απαλύνει και να ελαφρώσει ένα κακό κάρμα.

Η μετάνοια, όμως, για τις κακές πράξεις πρέπει να συνοδεύεται και από την υπόσχεση και τη σιγουριά ότι δεν θα τις επαναλάβουμε στο μέλλον. Η λύτρωση από τον αέναο κύκλο της γένεσης, του πόνου, του θανάτου και της επαναγέννησης, είναι δυνατή μόνο αν σβηστεί πρώτα όλο το αρνητικό κάρμα. Αυτό σημαίνει ότι για να φτάσουμε στη φώτιση, στο στάδιο του Βούδα, πρέπει πρώτα να απαλλαγούμε απ’ όλες τις υλιστικές επιθυμίες μας και από τα δεσμά που μας ενώνουν με τον επίγειο κόσμο.

Όμως, το κάρμα είναι κάτι πολύπλευρο και πολύπλοκο. Δεν μπορούμε να πούμε, έτσι απλά, πως ό,τι συμβαίνει έχει σχέση με τις καρμικές δυνάμεις. Το ανθρώπινο σώμα, για παράδειγμα, έχει φτάσει στα σημερινά επίπεδα ύστερα από εξέλιξη χιλιάδων χρόνων. Είναι δύσκολο, λοιπόν, να διαχωρίσεις με ακρίβεια πού έχει επιδράσει το κάρμα και πού οι νόμοι της φύσης.

Και αυτός που δεν κάνει τίποτε, κάνει κακό

Μήπως, όμως, υπάρχει κίνδυνος η πίστη στο κάρμα να μας οδηγήσει στη μοιρολατρία;

Μερικοί Θιβετιανοί λένε συνέχεια: «Τι να κάνουμε, φταίει το κάρμα...», θέλοντας έτσι να αποποιηθούν κάθε ευθύνη. Φυσικά, αυτό είναι λάθος. Αντίθετα, η έννοια του κάρμα μάς δείχνει ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για το πεπρωμένο μας και ότι πρέπει να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας. Οι βουδιστές πιστεύουν ότι τη ζωή μας την καθορίζουν, κατά κύριο λόγο, οι προθέσεις μας. Αν επιθυμούμε το καλό, ακόμη κι αν τελικά προκύπτουν άσχημα πράγματα, δεν επιβαρύνουμε αρνητικά το κάρμα μας. Αντίθετα, αν δεν κάνουμε απολύτως τίποτε, παρ’ όλο που κάποιος ζητά τη βοήθειά μας, τότε αυτή η στάση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο κάρμα.

Υπάρχει συλλογικό και ατομικό κάρμα. Το συλλογικό κάρμα αφορά μια κοινότητα, μια ομάδα ή μια οικογένεια. Ωστόσο, αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο καθένας ξεχωριστά επηρεάζεται μόνο από τις πράξεις που έκανε ο ίδιος. Όλα όσα συμβαίνουν σε κάθε πλάσμα, εξαρτώνται από τις καλές ή τις κακές προθέσεις του, τα κίνητρά του, γιατί αυτές καθορίζουν τις πράξεις και τις εμπειρίες του. Το κάρμα, λοιπόν, έχει μια μεταφυσική και μια ηθική πλευρά. Ένα κακό κάρμα πρέπει να το απαλύνουμε με καλές πράξεις και με καλή ζωή.

Η εσωστρέφεια του Θιβέτ

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παρούσα πολιτική κατάσταση του Θιβέτ, που φέρνει βάσανα και πόνο τους Θιβετιανούς, έχει κάποια σχέση με το συλλογικό κάρμα του θιβετιανού λαού;

Η τραγωδία που ζει το Θιβέτ είναι επακόλουθο του αρνητικού κάρμα της σύγχρονης γενιάς. Οι προϋποθέσεις της όμως δημιουργήθηκαν στην προηγούμενη γενιά. Επίσης, το Θιβέτ, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, είχε απομονωθεί πολύ από τον κόσμο και δεν έκανε εγκαίρως ενέργειες ώστε να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος από την παγκόσμια κοινότητα. Δεν δώσαμε μεγάλη προσοχή στις εξελίξεις και στα όσα διαδραματίζονταν εκείνον τον καιρό στις γειτονικές μας χώρες, και κυρίως στην Κίνα.

Στο δρόμο του καλού

Όλες οι μεγάλες θρησκείες κατάγονται από διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις. Μάλιστα, αρκετές από αυτές εξελίχτηκαν χωρίς να αποδέχονται την ύπαρξη άλλων θρησκειών. Αυτό ισχύει κυρίως για τις μονοθεϊστικές θρησκείες, οι οποίες με τα απόλυτα δόγματά τους και την πίστη ότι μόνο αυτές ενσαρκώνουν τον Λόγο του Θεού, απέρριπταν τις υπόλοιπες διδασκαλίες και δεν ήταν λίγες οι φορές που πολέμησαν εναντίων όσων πίστευαν σε άλλον θεό. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει κάτι κοινό στις θρησκείες, κάτι που τις ενώνει;

Ναι, η αγάπη. Είναι αυτή που μπορεί να ενώσει τις θρησκείες και να παραμερίσει τις διαφορές τους. Όλες οι μεγάλες θρησκείες του κόσμου -ο βουδισμός, ο ιουδαϊσμός, ο χριστιανισμός, ο ισλαμισμός, ο κομφουκιανισμός, ο ινδουισμός, ο τζαϊνισμός, ο ταοϊσμός, ο ζωροαστρισμός- μιλούν για την αγάπη με τον ίδιο σχεδόν τρόπο. Αυτό που διδάσκουν στους πιστούς τους, τελικά, είναι η αγάπη για τον πλησίον. Όλοι οι μεγάλοι πνευματικοί δάσκαλοι της ανθρωπότητας επιθυμούσαν με τον λόγο τους να αποτρέψουν τους οπαδούς τους από άσχημες συμπεριφορές και να τους φέρουν στον δρόμο του καλού.

Κάθε θρησκεία αναζητά απαντήσεις στα θεμελιώδη ερωτήματα της ύπαρξης και δίνει στους πιστούς της ηθικούς κανόνες συμπεριφοράς, όπως να μην κλέβουν, να μη λένε ψέματα, να μη σκοτώνουν. Για εμάς, αυτές οι εντολές είναι πολύ σημαντικές.
Δεν βλέπω, λοιπόν, μεγάλες διαφορές μεταξύ των θρησκειών. Κατά τη γνώμη μου, όλες θα πρέπει να διδάσκουν στους πιστούς τους να βλέπουν τους συνανθρώπους τους σαν αδέρφια τους. Μόνο έτσι θα μάθουμε να αποδεχόμαστε και να κατανοούμε τη διαφορετικότητα των άλλων.

…