Φαντασιώσεις μιας ώριμης γυναίκας

Μια γυναίκα με πλούσιο παρελθόν αναζητά καταφύγιο σ' ένα σπίτι στο δάσος, κοντά στον ωκεανό. Εκεί προσπαθεί να συναρμολογήσει τα κομμάτια της, να θυμηθεί ένα προς ένα τα στάδια της ζωής της: ζωγραφική στην Αμερική, αρχιτεκτονική στην Ιταλία, καριέρα στη Γαλλία, καταφύγιο στην Αμερική...



Οι τρεις σχέσεις που καθορίζουν τη ζωή της μοιάζουν με μυθιστόρημα βγαλμένο απ' την αχαλίνωτη φαντασία ενός συγγραφέα. Πόσο εύκολο είναι να ξαναβρεί την ισορροπία της; Πώς να φτάσει εκεί όταν όνειρα κι εφιάλτες, έρωτες και φόνοι ζυμώνονται όλα μαζί και κάνουν τις αναμνήσεις αφόρητες;



Είναι και οι σελίδες εκείνου του βιβλίου που βρίσκει «τυχαία» μπροστά της. Λες και κάποιος, επίτηδες, δεν την αφήνει να ξεχάσει. Λες κι όλα συνωμοτούν εναντίον της...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το ογκώδες μυθιστόρημα του Ρώσου Ροζόφσκι πέρα από την καταγραφή των εμπειριών μιας γυναίκας στη μέση ηλικία, που καταφεύγει σ' ένα ερημικό σπίτι κάπου στο Μέιν για να ανασυγκροτηθεί και να επανεξετάσει το παρελθόν της, είναι και μια απόπειρα μυθιστορηματοποίησης του γνωστού ως writer's block (συγγραφικό μπλοκάρισμα) και των άνευ φραγμών μεθόδων, στις οποίες καταφεύγει ένας πρόωρα αναγνωρισμένος συγγραφέας προκειμένου να ενεργοποιήσει την απολεσθείσα έμπνευσή του.

Η προώθηση της διαδικασίας παραγωγής σε κύριο μυθιστορηματικό θέμα και η αναγωγή των ηρώων σε πρόσωπα που ενίοτε καθοδηγούν και καταδυναστεύουν το συγγραφέα είναι πολυχρησιμοποιημένη ιδέα στη σύγχρονη μεταμοντέρνα λογοτεχνική παραγωγή, μόνο που στο εν λόγω εγχείρημα η συγγραφική πρόθεση κάνει την εμφάνισή της κάπως βεβιασμένα στις τελευταίες σελίδες, δημιουργώντας την αίσθηση πως ο συγγραφέας επινόησε ξαφνικά έναν τρόπο για να ενώσει το εν πολλοίς ασύνδετο υλικό που παρουσίασε στις πεντακόσιες τόσες σελίδες που προηγήθηκαν. Ο Ροζόφσκι με την «αποκάλυψή» του στο τέλος του μυθιστορήματος καταφέρνει ελάχιστα να μας πείσει πως αυτό που ήδη διαβάσαμε δεν είναι οι εξομολογήσεις μιας γυναίκας αλλά η επινόηση ενός απογοητευμένου συγγραφέα, ο οποίος τόλμησε όχι μόνο να καταγράψει τις δήθεν φαντασιώσεις της, αλλά και να παρέμβει κατευθύνοντας τη ζωή της μέσα από τις εκάστοτε δικές του μεταμορφώσεις, οι οποίες προέκυπταν από τις ανάγκες των μυθοπλασιών του. Ο συγγραφέας, όπως είθισται στα μυθιστορήματα του είδους, έχοντας στήσει αρχικά έναν κόσμο, μάς εισάγει σ' αυτόν, ξεδιπλώνοντας τους κανόνες του για να ερευνήσει τη σχέση φαντασίας και πραγματικότητας τόσο στη ζωή όσο και στη μυθοπλασία, ισχυριζόμενος στο τέλος πως κάθε πρόσωπο του έργου ακόμα και ο εαυτός του είναι δική του επινόηση και ακόμα και εμείς που το διαβάζουμε είμαστε σε κάποιο βαθμό θύμα του παιχνιδιού του, εφόσον αρχικά πιστέψαμε πως επρόκειτο για την αφήγηση μιας γυναίκας.



Ελεγχόμενοι συνειρμοί



Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε δυο άνισα μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται σε πρώτο πρόσωπο η ιστορία της Τζάκι και στο δεύτερο ακολουθούν οι αποκαλύψεις για όσα έχουμε ήδη διαβάσει. Από τις πρώτες σελίδες μαθαίνουμε πως η ηρωίδα, ύστερα από πλήθος δοκιμασιών, βρίσκεται σε ένα εξοχικό σπίτι προκειμένου να βάλει σε μια τάξη τα συναισθήματά της και να εκλογικεύσει κάποια παράδοξα γεγονότα που της συνέβησαν. Μαθαίνουμε, επίσης, πως η συγκεκριμένη γυναίκα είχε τρεις σημαντικούς έρωτες στη ζωή της και πως και οι τρεις άντρες χάθηκαν περίπου την ίδια εποχή. Στην αποθήκη του σπιτιού ανακαλύπτει ένα χειρόγραφο από το οποίο διαβάζει κάποια σκόρπια κεφάλαια για να περάσει η ώρα. Πρόκειται για αυτόνομες ιστορίες, εμβόλιμες στην κυρίως αφήγηση, που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος και που λόγω του παραβολικού τους χαρακτήρα υποψιαζόμαστε πως βρίσκονται εκεί για να της υποδείξουν κάποιες αλήθειες. Είναι, επίσης, σαφές πως αυτές οι παρενθετικές ιστορίες είναι πιο καλογραμμένες από το κυρίως μέρος της αφήγησης. Τα θέματά τους είναι ως επί το πλείστον φιλοσοφικά, πραγματεύονται τις έννοιες του χρόνου, του έρωτα, του θανάτου, της βούλησης και της τέχνης και με κάποιον απροσδιόριστο τρόπο προετοιμάζουν την ανυποψίαστη Τζάκι για κάτι που πρόκειται να ακολουθήσει. Παρ' ότι η ίδια διαβάζει τις ιστορίες σαν ένα αδιάφορο ανάγνωσμα, αυτές φέρνουν συνειρμικά στην επιφάνεια κάποιο επεισόδιο της δικής της ζωής, το οποίο αόριστα συνδέεται με την παραβολή που προηγήθηκε.

Ο συγγραφέας βάζει την Τζάκι να πιάνει το νήμα της ζωής της από την αρχή, όταν ως νεαρή φοιτήτρια στην Καλών Τεχνών και ταλαντούχα ζωγράφος στη Βοστόνη συνάντησε τον Στιβ, έναν καθηγητή Γλωσσολογίας, με τον οποίο έζησε ένα δυνατό έρωτα. Η προσωπικότητα του Στιβ αποδίδεται ως ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη, με τάσεις αυτοκαταστροφής. Η Τζάκι ενόσω είναι μαζί του θα εγκαταλείψει τη ζωγραφική και θα συνεχίσει σπουδές Αρχιτεκτονικής. Ο ίδιος άντρας θα την προτρέψει αργότερα να φύγει για την Ιταλία, όπου την καλούν να αναλάβει μια φιλόδοξη δουλειά ως αρχιτέκτονας και θα διατηρήσει μαζί της μια πυκνή αλληλογραφία, στην οποία ζητάει να μάθει όλες τις λεπτομέρειες της ζωής της, ενθαρρύνοντάς τη να μιλήσει ακόμα και για τα πλέον προσωπικά της, κατορθώνοντας με τα χρόνια να γίνει κάτι σαν προσωπικός εξομολογητής της.

Οταν αργότερα θα συναντήσει στη Φλωρεντία έναν Ιταλό ηθοποιό, πρώτος ο υπερατλαντικός εραστής της θα μάθει όλες τις λεπτομέρειες της γνωριμίας, εγκαθιδρύοντας με τη διακριτική του παρέμβαση μέσα από τις επιστολές μια σχέση αμοιβαίας ειλικρίνειας και απόλυτης αποδοχής.

Υστερα από κάποια χρόνια συγκατοίκησης με τον Ιταλό, η Τζάκι θα δεχτεί μια καινούρια προσφορά εργασίας, για τη Γαλλία αυτή τη φορά, όπου και θα συναντήσει τον Γάλλο Μαρσέ, με εντελώς αντίθετες ιδιότητες από τους προηγούμενους: ραλίστας, εραστής τού κινδύνου και της περιπέτειας, θα τη γοητεύσει και θα εγκαταλείψει τον τρυφερό και γλυκό Ιταλό Μάρκο.



Για χάρη της πλοκής



Επειτα από κάποια αιφνίδια γεγονότα και έναν αριθμό ανεξήγητων συμπτώσεων (οι τρεις αυτοί άντρες θα σκοτωθούν την ίδια περίπου χρονική στιγμή) η Τζάκι θα υποστεί νευρικό κλονισμό και θα οδηγηθεί στο ερημικό σπίτι. Τυχαία αργότερα θα ανακαλύψει πως κάθε κεφάλαιο της ζωής της αποτελεί και το θέμα ενός ξεχωριστού βιβλίου κάποιου συγγραφέα που γράφει με ψευδώνυμο και που φαίνεται να γνωρίζει περισσότερες λεπτομέρειες για κείνη απ' ό,τι η ίδια για τον εαυτό της.

Η ιδέα του μυθιστορήματος στηρίζεται στην πεποίθηση πως ένας άντρας συγγραφέας είναι σε θέση, εφόσον βρει τον τρόπο, να λειτουργήσει ως παντεπόπτης αφηγητής, να γράψει για το γυναικείο ερωτισμό και να υποβάλει στην ηρωίδα του τη ζωή που θα ζήσει, παίρνοντας τη θέση των προσώπων που ο ίδιος νομίζει ότι εκείνη χρειάζεται, καθιστώντας τη εν μέρει υποχείριό του. Το «εύρημα» του Ροζόφσκι εντοπίζεται στο γεγονός πως οι εραστές της Τζάκι ήταν ο ίδιος άντρας, ο οποίος, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας του, μεταμορφωνόταν και ιδιοποιούνταν τη ζωή του εκάστοτε ήρωά του για όσο διαρκούσε η σύνθεση του βιβλίου. Η δε θεωρία που εισάγει, δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την απόπειρά του να πείσει, καθώς δεν εντάσσεται στο πλαίσιο της αφήγησης που μας έχει ήδη καταθέσει. Ο ισχυρισμός του πως ο συγγραφέας -εραστής ήθελε να αποδείξει πως η ζωή μπορεί να γίνει πλασματική, να προσομοιάσει σε κάποια φαντασίωση σαν το εύρημα κάποιου βιβλίου, ισχυριζόμενος πως όταν άρχιζε να γράφει ένα μυθιστόρημα ο ήρωας του τον άλλαξε τόσο που έπαιρνε προσωρινά το πρόσωπό του και ζούσε τη ζωή του, δοκιμάζοντάς τις δυνάμεις του πάνω στη μοναδική γυναίκα που υπολόγιζε, δεν «δένει» με τα κεφάλαια που προηγήθηκαν.

Αν δεχτούμε τη μεταφορική διάσταση της πλοκής τού μυθιστορήματος η υπόθεση συνοψίζεται στα εξής: ένας αποφασιστικός συγγραφέας, προκειμένου να πείσει τη λογοτεχνία, αυτή την απαιτητική κυρία, να τον δεχτεί στους κόλπους της, αφήνεται στη δίνη της μυθοπλασίας του και χάνει τον εαυτό του μέσα στους ήρωές του. Μόνο που αυτό θα μπορούσε να μας το πει σε λιγότερες σελίδες και με κάποια φειδώ στα «ευρήματα».



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/09/2005