Ανδρέας Μιαούλης 1769-1835 (δεμένο)

Περιεχόμενα:

Ύδρα, από την αρχαιότητα ώς την επανάσταση
Ανδρέας Δ. Βόκος-Μιαούλης, τα προεπαναστατικά χρόνια
Ανδρέας Μιαούλης, τα χρόνια της επανάστασης
Ανδρέας Μιαούλης, ο ελεύθερος βίος
Ανδρέας Μιαούλης, η πρόσληψη από τη νεοελληνική κοινωνία.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Ανδρέας Βώκος Μιαούλης γεννήθηκε το 1769, τη χρονιά που ένας μεγάλος σεισμός γκρέμισε τα σπίτια της Υδρας και στάθηκε η αιτία για την ανοικοδόμηση ενός νέου οικισμού αμφιθεατρικά γύρω από το λιμάνι. Ενα χρόνο νωρίτερα είχε ξεσπάσει ο πρώτος Ρωσοτουρκικός Πόλεμος μεταφέροντας τις θαλασσοκρατικές βλέψεις της Αικατερίνης της Μεγάλης στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, η πειρατεία μουσουλμάνων και χριστιανών εξακολουθούσε να μαστίζει τις θάλασσες και τους νησιωτικούς πληθυσμούς, ενώ στα καρνάγια της Υδρας χτίζονταν όλο και μεγαλύτερης χωρητικότητας σκαριά για να μεταφέρουν το σιτάρι από τη Μαύρη Θάλασσα στα λιμάνια της Μεσογείου.

Σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς η Υδρα, στραμμένη αποκλειστικά στο εμπόριο της θάλασσας, διαμορφωνόταν σταθερά σε ένα εμπορικό-διαμετακομιστικό κέντρο με ανθηρή οικονομία και συνετή αυτοδιοίκηση από εκλεγμένους προεστούς, που ήταν κατά κύριο λόγο πλοιοκτήτες αλλά και καπετάνιοι με μερίδιο στα πλοία. Είχε ήδη επικρατήσει ένας θεσμός κατανομής του πλούτου που προερχόταν από το ναυτικό εμπόριο, υπήρχε πρόνοια για την υγεία των ναυτικών και την παιδεία, ενώ διπλωματικοί ελιγμοί των υδραίων προεστών εξασφάλιζαν σχετική ανεξαρτησία στο νησί και προστασία του στόλου του στη θάλασσα. H χρυσή περίοδος του υδραίικου ναυτεμπορίου είχε ήδη ανατείλει και οι αλβανοί stradioti, που λίγα χρόνια μετά την Αλωση της Πόλης βρήκαν καταφύγιο στην Υδρα, κυνηγημένοι από τον Μωάμεθ τον Πορθητή, ήταν πια μια παλιά ιστορία.



Οι αντιφάσεις ενός ήρωα



Σε αυτή την εξελισσόμενη τοπική κοινωνία έκανε τα πρώτα του βήματα ο Μιαούλης, «εύσωμον και πνευματώδες παιδίον», όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του. Από τα οκτώ του χρόνια τον έπαιρναν οι ναυτικοί με τα οικογενειακά σκαριά όταν πήγαιναν κοντινά ταξίδια. Στα δέκα ή ένδεκα, σύμφωνα με την παράδοση του νησιού, ναυτολογήθηκε ως μούτσος για βοηθητικές δουλειές καθώς «γράμματα δεν έμαθε εναντίον των προσπαθειών του πατρός του ως μη έχων κλίσιν εις αυτά». Ετσι η εξοικείωση του Μιαούλη με τη θάλασσα από τα πρώτα παιδικά του χρόνια υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση μιας πολύπλευρης προσωπικότητας που ήταν γεμάτη αντιφάσεις. Τραχύς ναυτικός, πειρατής και αργότερα διώκτης της πειρατείας, ατρόμητος επαναστάτης, ήρεμος στην πολιτική του σταδιοδρομία κατά τη μετεπαναστατική περίοδο, επιτυχής και ανταγωνιστικός στο ναυτεμπόριο, θερμός υποστηρικτής του Οθωνα, ενταγμένος στην κίνηση των αντικαποδιστριακών, και ακόμη ναύαρχος του υδραίικου αλλά και του εθνικού στόλου που δεν δίστασε να μετατραπεί σε πυρπολητή της εθνικής αρμάτας. Σίγουρα ο Μιαούλης είναι μια μεγάλη ιστορική φυσιογνωμία με αντικρουόμενες ιδιότητες, που η έρευνα έπρεπε να εξηγήσει και να αποδώσει με επιστημονική σοβαρότητα και υπευθυνότητα.

«H όψη του ήταν ανοικτή και αξιοπρεπής και τόσο ήρεμη που έμοιαζε με βράχο τον οποίο τίποτα δεν μπορούσε να μετακινήσει» έγραφε ο George Cochrane στο βιβλίο του Wanderings in Greece το 1837, περιγράφοντας τη γνωριμία του με τον γενναίο, τον πατριώτη και αμερόληπτο Μιαούλη, ενώ στον Πρόλογο του τόμου η καθηγήτρια κυρία Ελένη Κούκου μιλάει για μια ηγετική φυσιογνωμία, ιδιαίτερα κατά την επαναστατική και τη μετεπαναστατική περίοδο, και για έναν δημόσιο άνδρα του οποίου «οι αποφάσεις και οι επιλογές έπαιξαν καθοριστικό ρόλο και συχνά δρομολόγησαν τις ιστορικές εξελίξεις».



H άγνωστη ιστορία



Ο τόμος είναι ένας άθλος ερευνητικής δουλειάς που στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο σε πρωτογενές αρχειακό υλικό. Είναι ακόμη και ένα χειροπιαστό παράδειγμα του τι μπορεί να προσφέρει ένα αρχείο όταν έχει διασωθεί και οργανωθεί έτσι ώστε να μπορεί να υπηρετήσει τον σκοπό του. Από τα πέντε μεγάλα μέρη στα οποία χωρίζεται το βιβλίο, τα τρία (δεύτερο, τρίτο και τέταρτο) είναι αφιερωμένα στον βίο του Μιαούλη στα νεανικά του χρόνια στην Υδρα και στη θάλασσα, στην επαναστατική του δράση και, τέλος, στη συμμετοχή του στην πολιτική ζωή του νεοσύστατου κράτους. Στο πέμπτο μέρος αναπτύσσεται η απήχηση που είχε η προσωπικότητα του καταξιωμένου πια Μιαούλη στη συνείδηση του ελληνικού λαού, στη φιλολογία και στην εικονογραφία του Εικοσιένα, ενώ στο πρώτο μέρος σκιαγραφείται η ιστορία της Υδρας. H ιστορία της Υδρας κατά την αρχαιότητα είναι ένα κεφάλαιο που περιμένει να ερευνηθεί. Ελάχιστα επιφανειακά ευρήματα δείχνουν πως κατοικήθηκε από την ύστερη Νεολιθική περίοδο, ότι υπήρξε μυκηναϊκή εγκατάσταση στον λόφο Χώριζα, ενώ αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι αργότερα, τον 6ο αιώνα π.X., εγκαταστάθηκαν προσωρινά εκεί σάμιοι πολιτικοί φυγάδες. Ο ρόλος όμως του νησιού κατά τους αρχαίους αλλά και τους μεσαιωνικούς χρόνους παραμένει άγνωστος. Ουσιαστικά, η ιστορία της Υδρας αρχίζει στα μέσα του 15ου αιώνα, όταν οι πρώτοι Αλβανοί από την Πελοπόννησο εγκαταστάθηκαν στο νησί. Αυτή η ιστορία αναπτύσσεται στο βιβλίο και σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο τοποθετείται και η βιογραφική έρευνα για τον Μιαούλη.

Ας μην ξεχνάμε ότι μια προσωπικότητα σαν τον Μιαούλη δεν είναι ποτέ δυνατόν να αναδειχθεί και να δράσει ανεξάρτητα από το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται. Με αυτή την έννοια λοιπόν η εξαντλητική αρχειακή έρευνα που έκαναν οι δύο συγγραφείς του τόμου απλώθηκε πολύ πέρα από τις βιογραφικές πληροφορίες του ήρωα, δίνοντας μια ευρύτερη εικόνα των γεγονότων μιας ταραγμένης εποχής μέσα στην οποία αυτός αναπτύχθηκε και έδρασε. Οι κυρίες K. Αδαμοπούλου-Παύλου και A. Πρασσά δεν περιόρισαν την έρευνά τους στο ομολογουμένως πλούσιο Ιστορικό Αρχείο της Υδρας. Αναζήτησαν ντοκουμέντα στο Γενικό Αρχείο του Κράτους, στο Τμήμα Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, στο Μουσείο Μπενάκη, στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, σε εκείνο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, ακόμη και στο Υποθηκοφυλακείο της Υδρας. Αποτέλεσμα της ευρύτητας που πήρε η έρευνα είναι μια εντυπωσιακή συγκέντρωση στοιχείων για τον ρόλο της Υδρας και του Μιαούλη στον Αγώνα, σε έναν τόμο που θα αποδειχθεί πολύτιμος στον μελλοντικό ερευνητή αυτής της περιόδου.

H έρευνα προκρίθηκε στον διαγωνισμό του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη» που έγινε υπό την αιγίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και εκδόθηκε χάρη στη χορηγία του εμπνευστή της προσπάθειας κ. Πάνου Λασκαρίδη. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι είναι ένα έργο που απευθύνεται κατ' αρχήν στον ιστορικό και στον μελετητή της ιστορίας του ναυτικού αγώνα. H εικονογράφηση όμως και κυρίως ο αφηγηματικός τρόπος της γραφής του είναι βέβαιο ότι θα προσελκύσουν τον αναγνώστη με ενδιαφέροντα για τη ναυτική ιστορία του τόπου, για τον ρόλο της Υδρας στον Αγώνα και τη δράση μιας από τις λαμπρότερες και πιο ηρωικές φυσιογνωμίες της ιστορίας μας.



ΧΑΡΑ ΚΙΟΣΣΕ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 28-09-2003