Ο Ιούδας στην ορθόδοξη παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό της Βαλκανικής

Μετά τον Λάζαρο, τον φίλο του Ιησού με τον οποίο ασχολήθηκε στον πρώτο τόμο της θρησκευτικής λαογραφίας, στον παρόντα δεύτερο τόμο ο Βάλτερ Πούχνερ αφηγείται ιστορίες που έχουν δημιουργηθεί στη διάρκεια των αιώνων για τον Ιούδα Ισκαριώτη.

Ο Ιούδας είναι μια μορφή αμφιλεγόμενη στην εκκλησιαστική παράδοση, και ιδιαίτερα μισητή στον λαϊκό πολιτισμό, αφού έχει γίνει σημείο μιας ετερόκλητης συσσώρευσης όλων των ειδών από πάθη, λάθη και κακουργήματα, ζωώδη ένστικτα κι ακράτητες ορμές, καθώς και ποικίλες εκδηλώσεις ανθρώπινης πανουργίας, ενώ έχει φορτωθεί και όλες τις αμαρτίες του Οιδίποδα.

Η κοινωνική λειτουργικότητα του θρησκευτικού αρνητικού αντι-ήρωα Ιούδα Ισκαριώτη ξεπερνάει τον συμπαθητικό Λάζαρο σε πολλά επίπεδα. Ο Ισκαριώτης είναι σημείο αναφοράς και πλαίσιο σε θέματα ηθικών αξιών και ιδανικών, αρνητικός πόλος για ανθρώπινες νόρμες και συμπεριφορές, το κατεξοχήν παράδειγμα προς αποφυγήν, το οποίο η ανθρωπότητα όλη και η φύση αντικρύζουν με φρίκη και αποτροπιασμό.

Ο συγγραφέας παρακολουθεί το θέμα του άστοργου μαθητή που πρόδωσε τον δάσκαλο, απελπίστηκε και αυτοκτόνησε, από την εμφάνισή του στη Βίβλο έως την ενσωμάτωσή του ως λόγος, εικόνα και δρώμενο στην επίσημη λατρεία, καθώς και την αξιοποίησή του στον λαϊκό πολιτισμό, σε τραγούδι, έθιμο και παροιμία. Αυτή η γοητευτική διαδρομή με την πλούσια επιστημονική τεκμηρίωση φθάνει έως τη σύγχρονη λογοτεχνία.