Τρυποφράχτες

Εν αρχή δεν ήμουν εγώ.

Είμαι χίλια κομμάτια ατόφιος.

Πολλοί δημιουργοί αποκήρυξαν τα πρωτόλειά τους – όπως κι ο Πηλοπλάστης τ? ουρανού τις δυο του τερακότες.

Απόλυτο της ζωής ο θάνατος• απόλυτο της Τέχνης η αθανασία• απόλυτο του θεού το τίποτα.

Η διδασκαλία του Μαρξ υπερέχει της διδασκαλίας του Ιησού κατά ένα κεφάλαιο.

Αν ο Μπρακ κι ο Πικάσο ήταν αγιογράφοι, σήμερα στις εκκλησιές θα προσκυνούσαμε κύβους.

“Τρυποφράχτες" λέγεται η δεύτερη συλλογή αφορισμών του Κωστή Παπακόγκου, μετά τα “Πικροκέρασα? που εκδόθηκαν το 2023. Εντάχθηκε κι αυτό το βιβλίο στη σειρά απάντων των λυρικών του που ο Μανδραγόρας άρχισε την έκδοσή τους το 2008. Ακολουθήθηκε κι εδώ παρόμοια τυπογραφική κατάταξη με την προηγούμενη συλλογή. Τα κείμενα χωρίστηκαν σε ενότητες, δίχως θεματική ταξινόμηση – αδύνατο για μια πανσπερμία 777 αφορισμών που εμπεριέχονται στην έκδοση – ακολουθώντας απλώς ως τίτλο κάθε ενότητας τη χρονολογία γραφής της• δηλαδή 2016, 2017, 2018. Όπως σημειώνει κι ο ίδιος ο συγγραφέας τους “Όλα ακολούθησαν το ρου της γραφής τους που έλαχε πότε ανορθόδοξες συγκυρίες και πότε νομοταγείς να συμβιώνουν δίπλα-δίπλα. Έχει τη γοητεία της και η τάξη της αταξίας.”
O Κωστής Παπακόγκος έχει μια σημαντική ιστορία, συμβολή τόσο στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο όσο και στα Γράμματα του τόπου του – αλλά και στη σουηδική λογοτεχνία όπου, όπως έγραφε ο Γιάκοπ Μπράντινγκ στην Άφτονμπλάντετ για την πρώτη του συλλογή, “Είναι σα να ?ρθε αυτ?ς ο πρόσφυγας σε τούτη τη χώρα, ν? αποκαταστήσει την πίστη στην ποίηση σαν ένα μέρος των ανθρώπινων πνευμόνων.?
Και τώρα, παρά το ύψος της ηλικίας του (Γεράζει το κορμί, στραγγίζει, σταφιδιάζει, αλλά η ψυχή δε λέει να βγει απ’ το νηπιαγωγείο), εργάζεται άοκνα κι εξακολουθεί, μετά από μακρόχρονη απουσία, να παρουσιάζει το έργο του στην πατρίδα. Με λογοπαίγνια (Ο κυνισμός είναι προνόμιο των κουζουλών και των γερόντων. Όλοι οι άλλοι τον έχουν δέσει μέσα τους το σκύλο. // Αν πρόσθετε ο κούκος ένα έψιλον στο τέλος της λαλιάς του, θα κελαηδούσε μόνο στη Μακρόνησο), χιούμορ (Αν ο θεός δεν έχει χιούμορ, τότε ποιος έχει πλάσει εμένα;), ειρωνεία, πικρία (Πολλοί βιάστηκαν να πεθάνουν για τις ιδέες τους – πριν πεθάνουν εκείνες), αυτοσαρκασμό (Όταν έγινε ογδόντα χρονώ, άρχισαν και οι γριές να του φαίνονται μικρούλες. Στα ενενήντα του πια τις έβλεπε σαν μωρά στο νήπιο. Φορούσαν μάλιστα κι αυτές, όπως κι ο ίδιος, μπεμπιλίνο.)
Με παρρησία θίγει πολλά σοβαρά κι ευτράπελα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα επιχειρώντας να καταγράψει, αλλά και να αποφορτίσει, όσα δεινά μάς βασανίζουν αιώνες τώρα: Αν πας στις εκλογές όχι μονάχα να ψηφίσεις, μα προπαντός να καταψηφίσεις, η ψήφος σου έχει διπλήν αξία. // Οι πιο ειλικρινείς εθνοπατέρες στην Ελλάδα, ήταν την εποχή που απ’ το βήμα της Βουλής καυχιούνταν για τις απάτες τους: Μαζί τα φάγαμε, κύριοι!
Πληρώνοντας, μαζί με ένα μεγάλο τμήμα του λαού, το τίμημα των ιδεών είναι φυσικό στους Αφορισμούς του να βρίσκουν θέση αναφορές που στιγμάτισαν για χρόνια τον τόπο: Στα ξερονήσια της Ελλάδας φυτρώνουν μόνο δάφνες. // Ο θεός δε θα εξόριζε τον Αδάμ για ένα μήλο, αν δε διάλεγ? εκείνος το πιο κόκκινο να δαγκώσει, κι ούτε θα τον περίμεναν στη Γης οι δήμιοι της Γυάρου. // Οι ήρωες και οι μάρτυρες γράφουν την ιστορία…
Η θρησκεία, οι συνέπειες της Κοινής Αγοράς, οι σχέσεις δύο συντρόφων, ο γάμος, τα παιδιά, ο έρωτας, οι πολιτικοί αμοραλισμοί… είναι κάποια ελάχιστα από τα πολλά φλέγοντα που μας απασχολούν και θίγονται στα κείμενα του Παπακόγκου: Θα περίμενα με χαρά και την τρίτη παρουσία του Χριστού – αν υπήρχ? ελπίδα να πραγματοποιήσει τη δεύτερη. // Τελευταία είναι πολλοί που ?γιναν μέλη στα σοσιαλιστικά κόμματα – με απώτερο σκοπό να σταδιοδρομήσουν ως ολιγάρχες. // Ματώνουν οι καρδιές όταν έρχεται ο έρωτας, ματώνουν κι όταν φεύγει. // Οι φρουτοπαραγωγοί στην Ελλάδα το κατάλαβαν, από τότε που μπήκαν στην κοινή αγορά, τί εστί βερίκοκο….
Αναφορές σε συγγραφείς, ποιητικά είδη (Ένα χάικου στα δόντια του χρόνου, είναι 17 φορές σκληρότερο καρύδι από ένα μυθιστόρημα), στην ηθική της κριτικής και των βραβείων (Τα μεγάλα βραβεία πάντα συγκινούν – θυμίζουν τους αδικημένους), στην ίδια την ποίηση: Ποιητική ουσία είν? ο κόκκος που φυτρώνει στο στήθος σου – όταν ξεχνάς το ποίημα. // Τυπογραφικό λάθος στο στίχο – χαλίκι που εκτροχίασε την αμαξοστοιχία. // Γιατί απαγγέλλεις στίχους σου στα τηλεγραφόξυλα; ρώτησαν κάποιον. Επειδή δεν τους καταλαβαίνουν, είπε, και τους θαυμάζουν!
Ωραίους επίσης δεκαπεντασύλλαβους (Στον τόπο όπου γεννήθηκες έχουν λαλιά και οι πέτρες. // Η ερωτευμένη καρδιά όλο το χρόνο ανθίζει) απαντάμε συχνά στους Αφορισμούς του Κωστή Παπακόγκου, μια ετοιμότητα για το φευγιό (Χαμογελάστε, παρακαλώ, σε λίγο ανοίγουμε πανιά!), όπως και μια τρυφερή γραφή που συχνά πνέει ως θρόισμα μέσα στο δάσος των λέξεων: Τέλος της μέρας, σούρουπο, αρχή μιας νέας αρμονίας.

Ο Κωστής Παπακόγκος γεννήθηκε το 1936 στο Παχτούρι της κεντρικής Πίνδου κι απ? τα μέσα της δεκαετίας του ?60 μένει μόνιμα στη Στοκχόλμη. Εξέδωσε ώς τώρα 35 βιβλία, ποιητικά και πεζογραφικά, σε διάφορες γλώσσες.
Την εποχή της εφτάχρονης στρατιωτικής τυραννίας, δημοσίευσε πλήθος διαφωτιστικά άρθρα και δοκίμια για την κατάσταση στην Ελλάδα στο σκανδιναβικό Τύπο, κυρίως στις μεγάλες εφημερίδες Ντάγκενς Νυχέτερ και Άφτονμπλάντετ. Ταυτόχρονα υπήρξε μέλος της ομάδας των αντιδικτατορικών εκδόσεων “Τα τετράδια του Ρήγα” που τα έντυπά τους κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο.
Το 1975 εκδόθηκε στα σουηδικά το βιβλίο του “Καπετάν Άρης” κι αμέσως μετά τα “Γράμματα για τον Άρη” και “O μαχητής και τ’ αστέρι” – τριλογία που έκανε γνωστή την ελληνική Εθνική Αντίσταση στη Σκανδιναβία.
Το 2024 εκδόθηκε και το επικό του έργο “Καπετάν Μάρκος – Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα 1945–1949” με το οποίο ολοκληρώθηκε στο Βορρά η εικόνα για την δεκάχρονη αιματηρή τραγωδία της χώρας.