Αδελφοί Καραμάζοβ IV

Το ντοστογιεβσκικό ψυχολογικό μυθιστόρημα συχνά με το μανδύα μιας ιστορίας μυστηρίου, είναι στην πραγματικότητα ένα μυθιστόρημα ιδεών, ιδεών που δε συζητιούνται απλώς απ' τους ήρωες, αλλά ενσαρκώνονται σ' αυτούς σε τέτοιο σημείο που τα προβλήματα κι οι αντιλήψεις δεν παρουσιάζονται ποτέ σαν κάτι αφηρημένο. Αυτές οι ιδέες βιώνονται έντονα και στο έπακρο προσωπικά, από παθιασμένους άντρες και γυναίκες που κινούνται στο προσκήνιο, κάτω από ένα πυρετικό μουχρό φως απελπισίας, πόνου, πόθου και τρέλας. Το καθετί αποκτά παράξενες, υπερβολικές αναλογίες στις εφιαλτικές αυτές ιστορίες με την ταραχώδη, σχεδόν αφόρητη υπέρταση. Πειναλέοι φοιτητές και άγιες πόρνες, μαζοχίστριες παρθένες και σαδίστριες καλλονές, χαρτοπαίχτες, εραστές και ραδιούργοι έφηβοι, εγκληματίες κι επιληπτικοί, αγνοί στην καρδιά και μηδενιστές, άνθρωποι του υπόκοσμου κι άνθρωποι που αναζητούν τον Θεό, όλοι μια εξωτική παρέλαση αξέχαστων χαρακτήρων. Όλοι αυτοί αποκαλύπτουν όχι μονάχα την τεράστια δύναμη φαντασίας του δημιουργού τους, αλλά κι όλες τις παγίδες, αντιθέσεις και λαχτάρες της ανθρώπινης φύσης που ο πρώην κατάδικος δοκίμαζε με μια σκληρότητα που αγγίζει τον ηδονισμό και με μιαν ευαισθησία στον πόνο συγγενική με τη μαζοχιστική απόλαυση - πάντοτε όμως με μιαν οξυδέρκεια τρομακτικής έντασης.