«Σαν σήμερα» 15 Mαΐου γεννιέται ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

15/05/2023

Στο Κίεβο της σημερινής Ουκρανίας, στις 15 Μαΐου του 1891 γεννήθηκε ο συγγραφέας Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ένας από τους σημαντικότερους σατιρικούς της ρωσικής λογοτεχνίας.

Το 1909, μετά το απολυτήριο του Α' Γυμνασίου Κιέβου, εγγράφεται ως φοιτητής στο ιατρικό τμήμα τού Πανεπιστημίου του Κιέβου. Το 1913 παντρεύεται για πρώτη φορά. Σύζυγός του γίνεται η Τατιάνα Νικολάγιεβνα Λάππα. Με το ξεκίνημα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου δηλώνεται εθελοντής γιατρός του Ερυθρού Σταυρού και βρίσκεται αμέσως στην πρώτη γραμμή, όπου και τραυματίζεται βαριά τουλάχιστον δύο φορές. Το 1916 παίρνει το δίπλωμα ιατρικής και βρίσκει θέση ιατρού στην επαρχία στην περιοχή του Σμόλενσκ, για να κατασταλάξει αργότερα στην πόλη Βγιάσμα.

Τον Φεβρουάριο του 1919, κατά τη διάρκεια του Ρώσικου Εμφυλίου, ο Μπουλγκάκοφ κλήθηκε να υπηρετήσει ως γιατρός του Ουκρανικού Δημοκρατικού Στρατού. Μετά από μικρό διάστημα, λιποτάκτησε και κατάφερε να ενσωματωθεί πάλι ως γιατρός στον Κόκκινο Στρατό. Τελικά ο Μπουλγκάκοφ κατέληξε στη Λευκή Φρουρά τής Νότιας Ρωσίας.

Γενικά η υγεία τού Μπουλγκάκοφ ήταν σε άσχημη κατάσταση από τα πολεμικά τραύματα. Για να απαλύνει τον συνεχή πόνο, ειδικά στα κάτω μέρη του σώματος, άρχισε να κάνει μόνος του ενέσεις μοεφίνης. Με το πέρασμα των εβδομάδων, η εξάρτηση από την ουσία ολοένα και μεγάλωνε. Μετά κόπων κατάφερε να απεξαρτηθεί από τη ναρκωτική ουσία. Το βιβλίο του Μορφίνη που εκδόθηκε το 1926 περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο συγγραφέας εκείνη την περίοδο.

Στα τέλη τού Οκτωβρίου 1921 ο Μπουλγκάκοφ ήρθε στη Μόσχα και άρχισε να εργάζεται για διαφορές εφημερίδες και περιοδικά. 

υτό το διάστημα θα δημοσιεύσει και σποραδικά διηγήματα στην εφημερίδα των εξόριστων στο Βερολίνο «Την προηγουμένη». Μεταξύ 1922 και 1926 η «Σειρήνα» θα εκτυπώσει πάνω από 120 ρεπορτάζ, δοκίμια και άρθρα του. Το 1923 ο Μπουλγκάκοφ γίνεται μέλος της Πανρωσικής Ένωσης Συγγραφέων.

Το 1924 γνώρισε την Λιούμποβ Γιεβγκένγιεβνα Μπελοσέρσκαγια, την οποία και θα παντρευτεί ένα χρόνο μετά, αφού χώρισε από την πρώτη του σύζυγο. Το 1928 το ζεύγος ταξίδευσε στον Καύκασο και επισκέφτηκε τις πόλεις Τιφλίδα, Μπατούμι, Βλαντικαυκάς και Γκουντερμές. Την ίδια χρονιά ο συγγραφέας έχει τις πρώτες εμπνεύσεις για το «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα» και ξεκινά τη συγγραφή ενός κομματιού για τον Μολιέρο με τον τίτλο «Η καμπαλά τών υποκριτών». Στη Μόσχα έκανε πρεμιέρα το έργο «Η ερυθρά νήσος».

Το 1929 συναντά την Γιέλενα Σεργκέγιεβνα Σιλόβσκαγια, που το 1932 θα γίνει η τρίτη γυναίκα του και θα τον εμπνεύσει για τον ρόλο της Μαργαρίτας στο φημισμένο έργο του.

Ήδη από το 1927 η καριέρα του είχε αρχίζει να δέχεται τριγμούς καθώς οι κριτικοί τον θεωρούν πολύ αντισοβιετικό. Το 1930 η καριέρα του σταματά τελείως εξαιτίας της λογοκρισίας, τα έργα του Μπουλγκάκοφ δεν δημοσιεύονται πλέον και τα κομμάτια του εξαφανίζονται από το πρόγραμμα των θεάτρων. Το ίδιο διάστημα απευθύνθηκε και στην πολιτική ηγεσία της ΕΣΣΔ με την ικεσία παροχής είτε άδειας μετανάστευσης είτε εργασίας ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο Τεχνών Μόσχας Τσέχωφ. Ο ίδιος ο Στάλιν, ο οποίος ήταν ενθουσιασμένος από το θεατρικό έργο «Οι Μέρες των Τουρμπίν» τηλεφώνησε στον Μπουλγκάκοφ και υποσχέθηκε βοήθεια.

Ο συγγραφέας εργάστηκε το 1930 καταρχάς στο Κεντρικό Θέατρο της Εργαζόμενης Νεολαίας TRAM και μετά ως το 1936 στο MXT στη θέση του βοηθού σκηνοθέτη. Το 1932 συνεργάστηκε στην παρουσίαση του έργου τού Νικολάι Γκόγκολ «Οι νεκρές ψυχές». Από το 1936 και μετά εργαζόταν στο Θέατρο Μπολσόι ως συγγραφέας Λιμπρέτων και μεταφραστής.

Το 1939 οι γιατροί διέγνωσαν υπερτονική νεφροπάθεια, ασθένεια που είχε οδηγήσει και τον πατέρα του σε θάνατο. Ο Μπουλγκάκοφ ξεκίνησε τότε να υπαγορεύει στη σύζυγό του τις τελευταίες παραλλαγές τού «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα». Από τον Φεβρουάριο του 1940 συγγενείς και φίλοι βρίσκονταν πλάι στο κρεβάτι του αρρώστου, ο οποίος και απεβίωσε στις 10 Μαρτίου 1940.

Τομμεγαλύτερο και σημαντικότερο έργο του είναι «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα», μια σατιρική έκδοση βασισμένη στο έργο «Φάουστ», του Γκαίτε. Στο μυθιστόρημα ο Σατανάς επισκέπτεται τη Μόσχα τής δεκαετίας τού ’30 και μαζί με την ακολουθία του κάνει άνω κάτω την τοπική κοινωνία. Το έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε λογοκριμένες συνέχειες στο λογοτεχνικό περιοδικό Μόσκβα μόλις το 1966/1967, σχεδόν 30 χρόνια μετά τον θάνατο τού Μπουλγκάκοφ. Η πρώτη πλήρης έκδοση σε μορφή βιβλίου εμφανίστηκε το 1973. Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν το βιβλίο ως το καλύτερο ρωσικό μυθιστόρημα του 20ου αιώνα.