Το ημερολόγιο του Μπίλι ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Στη ζωή του Μπίλι Έλις, οι κακοτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη. Το νέο του αφεντικό είναι γυναίκα κι απειλεί να μετακομίσει στο διπλανό διαμέρισμα· η ωραιότερη γκόμενα του γραφείου τον θέλει μόνο για φίλο, ενώ κάποιος έχει διαδώσει ότι είναι γκέι.
Και, σαν να μην έφταναν αυτά, ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι αγγίζει τα τριάντα κι ότι ο γέρος του έχει μεγάλη ρέντα στην ερωτική του ζωή, ενώ ο ίδιος δεν μπορεί να σταυρώσει ούτε θηλυκή γάτα. Μα τι θέλουν, επιτέλους, οι γυναίκες. Ευτυχώς υπάρχουν και οι παλιόφιλοι. Όταν δεν του σκαρώνουν κάποια φάρσα, τον τραβολογούν είτε στο γήπερο για να δουν κάποιο ματς είτε σε κάποια παμπ για να παραδοθούν όλοι μαζί σ' ένα όργιο μπίρας.
Το ίδιο καυτό ερώτημα όμως εξακολουθεί να τον βασανίζει: Μα τι θέλουν επιτέλους οι γυναίκες;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Κάτι παρόμοιο με αυτό που εκφράζει ο μεγάλος Ελληνας ποιητής θέλει μάλλον να μας μεταδώσει ο Αγγλος τηλεοπτικός παραγωγός και συγγραφέας Ντούγκι Μπρίμσον (1959) με το χιουμοριστικό -σε πρώτο επίπεδο- βιβλίο του «Το ημερολόγιο του Μπίλι». Με άλλα λόγια, τη βαθύτερη αγωνία του, το φόβο του, μήπως στην ουσία χάσει από το άλλο φύλο το προνόμιο του εσωτερικού του άβατου. Ας βγάζει προς τα έξω με ιλαροτραγικό τρόπο την αποκλειστική επιθυμία του να κατακτήσει τις γυναίκες που τον περιτριγυρίζουν (κάτι που δεν το καταφέρνει τελικά). Θα μου πείτε όμως ότι κατά βάσιν, εκφράζοντας υστερικά την ανάγκη του για κατάκτηση της γυναίκας, ο Μπίλι μας μιλάει ουσιαστικά για τη μοναξιά του ούτως ή άλλως. Ας είναι...

Μέσα από σύντομες ψευδοημερολογιακές καταγραφές ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής μάς εκθέτει τις προσπάθειές του να επιβιώσει σε έναν κόσμο με πλησμονή «ασθενούς φύλου». Ως ένα σημείο το έργο είναι αυτοβιογραφικό, αν κρίνουμε από τη φωτογραφία του συγγραφέα στο αυτί του βιβλίου, τα χαρακτηριστικά του οποίου προσομοιάζουν με όσα διαβάζουμε περί του ήρωα.

Ο Μπρίμσον επιλέγει έναν διαδεδομένο σήμερα στη νεότατη γενιά των πεζογράφων, απανταχού της Γης, τρόπο γραφής να συνθέσει τον κόσμο του. Εννοώ εκείνον που δεν ορρωδεί προ των ευκολιών οι οποίες άφθονα προσφέρονται σε κάθε συγγραφέα από τις mainstream συνταγές των ΜΜΕ και την καθημερινή αφαιμαγμένη ομιλία και έκφραση γενικότερα. Οφείλουμε, όμως, να προσθέσουμε παραχρήμα ότι ο Μπρίμσον χειρίζεται τη συγκεκριμένη γλώσσα έξυπνα και με συστροφές, οι οποίες αμέσως σε μεταβάλλουν σε ενεργητικό μάρτυρα μιας ψυχικής κατάστασης διόλου ευκαταφρόνητης δραματικά. Με έναν αδιάκοπα ελεγχόμενο αυτοσαρκασμό φιλτράρεται δεόντως το γεγονός, το οποίο σε πρώτη φάση μοιάζει μέσα στην αφόρητη οικειότητά του κοινόχρηστο πλην δραστικό στα καθέκαστά του, αφού εγγράφεται στην ιδιαιτερότητα αυτού που το υφίσταται. Και αυτός που το γεύεται είναι ο συγγραφέας, ο οποίος έχει ως αποστολή τη ...χημική επεξεργασία του φαινομένου για να το καταστήσει λογοτεχνία.

Τι μας λέει ο αυτοπαρωδούμενος συγγραφέας μας μέσα από τις σελίδες του εξομολογητικού του ημερολογίου; Μας δείχνει στην πραγματικότητα φωτογραφίες μιας σκληρά επαναλαμβανόμενης καθημερινότητας, η οποία τροφοδοτείται με άφθονες τοξίνες, κατασταλτικές «ουσίες», κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Μπίλι πρέπει να ζήσει με βάση τη φαντασιωμένη εικόνα μιας πραγματικότητας αποκλειστικά φτιαγμένης για να ...επιβεβαιώνει την αποτυχία του με τις γυναίκες. Αλλά όχι μόνο με βάση αυτές. Βαθύτερα ο Μπρίμσον αναφέρεται στην αδυναμία του ίδιου του ήρωα να ζήσει με τον εαυτό του, ούτως ειπείν με όσες προβολές ή και υπεραναπληρώσεις έχει θέσει ενώπιόν του για να πετύχει το στόχο του σαν ένα σύγχρονο άτομο με ηδογόνα κενά στη σχέση του με τους άλλους και το καθετί. Γιατί, εδώ που τα λέμε, ο Μπίλι κάπου νιώθουμε ότι είναι αδύναμος να σταθεί στα πόδια του χωρίς τις ανασφάλειές του, τη μαζοχιστική του ικανοποίηση να επιβεβαιώνει μέρα τη μέρα ότι δεν τον αγαπούν οι γυναίκες, ότι δεν είναι αρεστός. Ετσι, όμως, κινδυνεύει να κριθεί αναξιόπιστος όχι ως προσωπικότητα, αλλά ως συγγραφέας, αφού προδίδει τις προθέσεις του να καταγράψει σε ένα κείμενο με λογοτεχνικές αξιώσεις ένα δράμα κατά μία έννοια τεχνητό... Αλλά με το στιλ που αφηγείται τα συμβάντα και όπως απογυμνώνει ενώπιόν μας τη σχεδόν περιθωριακή ζωή του, η αμεσότητα αλλά και μια λανθάνουσα έκκληση για σωτηρία ένος προσώπου άμωμου, αλλά καθαρμένου από τις φροντίδες μιας οποιασδήποτε ελκυστικής Μαγδαληνής, τον καθιστούν αξιοπρόσεκτο.

Μπορούμε έτσι να ακούμε τη μυστική φωνή που καλεί τον Μπίλι να απαρνηθεί τη Λίζι ή οποιαδήποτε άλλη γκόμενα βρίσκεται μπροστά του, ενώ την ίδια στιγμή εκείνος κλαυθμηρίζει και ελεεινολογεί τον εαυτό του για την κατάντια του να είναι στο περιθώριο. Οπωσδήποτε πίσω απ' όλ' αυτά διαβάζουμε στις αόρατες, ανομολόγητες γραμμές στο ημερολόγιο του Μπίλι ένα είδος αυταρέσκειας, επειδή ο συγγραφέας του έχει το προνόμιο να είναι καταδικασμένος από την άρνηση των άλλων. Διακρίνουμε ένα βαθύ μάλλον αίσθημα υπεροχής απέναντι σε εκείνους που του έχουν χαρίσει ακούσια το προνόμιο της ερημίας, όπως το λέει δραματικά αλλά και πολύ εύστοχα ο Καρούζος.

Αρα ό,τι πρέπει να προσέξουμε σ' αυτό το βιβλίο νομίζω πως μας το υποδεικνύει το προηγούμενο στοιχείο το οποίο είναι συνυφασμένο με τη γραφή τού Μπρίμσον. Διαφορετικά θα αρκεστούμε στο να παρακολουθήσουμε διατρέχοντας τις σελίδες του «Ημερολογίου...» μια σειρά από ανέκδοτα σχετικά με την καθημερινότητα ενός νεαρού Αγγλου, υπαλλήλου εταιρείας ο οποίος «παλεύει με τη ζωή, την μπίρα και το θηλυκό γένος» όπως ακριβώς το προσδιορίζει και ο υπότιτλος του βιβλίου. Παράλληλα, βέβαια, δεν διαβάζονται δυσάρεστα, από μιαν άποψη, όσα συμβαίνουν στο συγκεκριμένο άντρα, που δεν μπορεί να σταυρώσει φιλενάδα, πίνει το καταπέτασμα με τους φίλους του στην παμπ, παρακολουθεί φανατικά ποδόσφαιρο, ζηλεύει το χωρισμένο πατέρα του για τις ερωτικές επιτυχίες του, υφίσταται τις πλάκες των συναδέλφων του και την απαξίωση μιας ωραίας θηλυκιάς, της Λίζι. Μόνο που θα 'λεγε κανείς ότι οι προηγούμενες εικόνες είναι ξεσηκωμένες από πολλαπλό χέρι μέσα από διάφορες αφηγήσεις του σινεμά, της τηλεόρασης, της φθηνής φιλολογίας και του μπουλβάρ. Οπότε δεν θα έμενε τίποτε άλλο από το να κατατάξουμε τον Μπρίμσον στο χώρο της παραλογοτεχνίας και του μπεστ σέλερ.

Αλλά αναφέραμε όσα τον διασώζουν κατά την άποψή μας, συν την αίσθηση του μέτρου και της ελλειπτικής καταγραφής που διακρίνουν το κείμενό του.Ο Μπρίμσον έχει δανεισθεί πολλά στοιχεία από το μέσο που υπηρετεί παράλληλα με τη συγγραφή (εννοώ την τηλεοπτική κωμωδία, και όχι μόνο). Με βάση και αυτές τις προσλαμβάνουσες μας σερβίρει σε ελκυστικό πιάτο την ιλαροτραγική, αν και συνηθισμένη, περιπέτεια ενός ακόμα μοναχικού, νέου ανθρώπου, που θεωρείται και αυτός, όπως οι συνομήλικοί του, από τους μεγαλύτερούς του εξ ορισμού κοσμικός, λόγω του θορύβου και της οχλαλοής των σύγχρονων ηθών.

Δεν μπορούμε να αποφύγουμε την κοινοτοπία, που ώς ένα σημείο την επιβάλλει ως σκέψη, όπως και διάφορες άλλες ομοειδείς της, το είδος που καλλιεργεί ο Αγγλος συγγραφέας: το βιβλίο είναι μία ακόμα σπουδή στη μοναξιά, για την οποία επιπόλαια μιλώντας κάποιος θα τη χαρακτήριζε ξορκισμένη από τον Μπρίμσον. Ομως ο τελευταίος δεν αναφέρεται σε κάτι παρόμοιο, δεν μας εκδιπλώνει το φόβο της μόνωσης, όπως έγινε ήδη αντιληπτό, αλλά μορφάζει για μιαν ευπρόσδεκτη, σε τελευταία ανάλυση, αόριστης πηγής ειρκτή, η οποία του έχει επιβληθεί ώστε να επιδιώξει την αρετή της ερημίας: ας προσπαθεί να μας ξεγελάσει με τα τερτίπια της σύγχρονης σάτιρας και αυτοπαρωδίας.

Η μετάφραση του Φίλιππου Χρυσόπουλου απέδωσε τον πνιγμένο κλαυσίγελο ενός ήρωα ο οποίος υφίσταται τις συνέπειες από την κωλυσιεργία του να ασχοληθεί ανοιχτά με τον εαυτό του.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/01/2004