Τα «Βαλκάνια» στη νεοελληνική κουλτούρα: όψεις της διαχείρισης ενός όρου

Ποιες είναι οι συνδηλώσεις του όρου «Βαλκάνια» στη νεοελληνική κουλτούρα; Ποια είναι η (φαντασιακή ή μη) σχέση Ελλάδας - Βαλκανίων; Πόσο κοντά ή μακριά από τη Δύση βρίσκονται τα Βαλκάνια και η Ελλάδα; Αξιοποιώντας υλικό από την εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή, αλλά και από έτερα γραμματειακά είδη από τις απαρχές του 19ου αιώνα μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, το παρόν έργο επιχειρεί να απαντήσει, μεταξύ άλλων, στα ανωτέρω ερωτήματα. Πολύ περισσότερο από μια απλή διερεύνηση των αποτυπώσεων του βαλκανικού χώρου στο νεοελληνικό φαντασιακό, το ανά χείρας βιβλίο φιλοδοξεί να αναδείξει τα σημεία - τομές του νεοελληνικού λόγου για τη Βαλκανική και τους λαούς της, όπως επίσης και τις ιστορικοπολιτικές συνθήκες που γέννησαν, διαμόρφωσαν και παγίωσαν τους λόγους αυτούς. Παράλληλα, η μελέτη διερευνά τα κυρίαρχα ιδεολογήματα στο νεοελληνικό φαντασιακό (σε πολιτισμικό, πολιτικό, κοινωνικό, ακόμα δε και οικονομικό επίπεδο), μέσω των οποίων σταδιακά διαμορφώθηκε μια διακριτή αυτοεικόνα: η ιεράρχηση του ελληνικού χώρου ως ανώτερου από τον βαλκανικό. Εξετάζοντας τη λογοτεχνική παραγωγή που εγγράφεται σε κρίσιμες φάσεις της σύγχρονης νεοελληνικής και, ευρύτερα, βαλκανικής ιστορίας - όπως η Οθωμανική κατάρρευση, η εγκαθίδρυση του βαλκανικού υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά και η ρευστή σύγχρονη μετακομμουνιστική πραγματικότητα - η μελέτη επιχειρεί να προσδιορίσει όψεις της φαντασιακής πρόσληψης του βαλκανικού χώρου στη νεοελληνική σκέψη.

Πρόλογος: Δημήτρης Καργιώτης