Μιγέλ θαλασσινός

Αναμνήσεις αφηγήσεων και αφηγήσεις αναμνήσεων συνθέτουν μια ιστορία, που μαζί με τη φαντασία του μύθου γίνεται μυθιστόρημα.
Μια ιστορία πραγματική, αφού η πραγματικότητα είναι η εικόνα που έχουν οι μνήμες μας.
Κυρίαρχο στοιχείο της περιπέτειας της ζωής η βία και ο έρωτας, το πάθος.
Ανάμεσα στους καρχαρίες της στεριάς και της θάλασσας, ο ήρωας της ιστορίας, ο Μιγέλ, ταξιδεύει πάντα ένα βήμα μπροστά από το θάνατο, που τον κυνηγάει από το Σαν Φρανσίσκο ως τη Νικαράγουα. Είναι αλήθεια. Ο Μιγέλ ζει.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Κατά ευτυχή σύμπτωση, στο στεριανό πεδίο της νεοελληνικής πεζογραφίας εντός του τρέχοντος έτους, εμφανίζεται και δεύτερος Σεβάχ Θαλασσινός. Μετά τις ναυτικές ιστορίες του Τζώρτζη Μαράτου έρχεται ο Τηλέμαχος Μαράτος, με θαλασσινές περιπέτειες και τον τίτλο του βιβλίου του να παραπέμπει στις «Χίλιες και μία νύχτες». Και οι δύο, παιδιόθεν στα καράβια, συγγράφουν ορμώμενοι από προσωπικές εμπειρίες, ανεξάρτητα αν τα βιβλία τους δείχνουν εντελώς διαφορετικά. Παραμένοντας στον χώρο της αυτοβιογράφησης ο πρώτος Μαράτος ανιστορεί τα πάθη της θάλασσας, όπου ο ναυτικός παλεύει με τα στοιχεία της φύσης. Ενώ ο δεύτερος απογειώνεται με καλπάζουσα φαντασία. Και όμως, κατά βάθος τα πεζογραφήματά τους συγγενεύουν τουλάχιστον ως προς το πνεύμα της αφήγησης, που προδίδει κεφαλλονίτικο χιούμορ. Οπως και αν έχει, ο Τηλέμαχος Μαράτος δεν αρκείται στις ιστορίες που άκουσε από τις γιαγιάδες του ή στις δικές του αναμνήσεις, αλλά στήνει μυθιστορήματα, και δη πολυσέλιδα, αποκρύπτοντας επιμελώς τα συγγραφικά ίχνη. Εντός διετίας δύο μυθιστορήματα· οι Βαρδιάνοι και ο Μιγέλ Θαλασσινός. Παρ' όλο που η απόσταση από τους Βαρδιάνους, τη νησίδα στα ανοικτά του κόλπου του Αργοστολίου, ως τις κρημνώδεις ακτές της Ζακύνθου, τα παλαιά χρόνια κρησφύγετο πειρατών αλλά και σημείο αναφοράς του δεύτερου μυθιστορήματος, ήταν μικρή για τους Αλγερίνους και λοιπούς κουρσάρους, τα δύο μυθιστορήματα πόρρω απέχουν. Από τα ρομαντικά σκηνικά των Βαρδιάνων, με τους πρίγκιπες και τις αβρότητες της ρωσικής αυλής, ο Μιγέλ Θαλασσινός μας μεταφέρει σε εξωτικούς τόπους αλλά και στον σκληρό κόσμο της μαφίας μεσούντος του 20ού αιώνα.



Κυνηγημένος από πράκτορες



Σικελός ο Μιγέλ Θαλασσινός με ζακύνθια καταγωγή, κυνηγημένος από κάποιους πράκτορες όπως αόριστα αναφέρει ο συγγραφέας αναβάλλοντας τα περαιτέρω για επόμενο βιβλίο του, μπαρκάρει στο «Αγία Μαρκέλλα», ένα παλιό φορτηγό που ταξιδεύει από τη Μόρφου της Κύπρου στην Τακόμα της Πολιτείας της Ουάσιγκτον μέσω Παναμά, μεταφέροντας σιδηρομετάλλευμα. Συμμετοχικό το καράβι, με πλοιοκτήτες το πλήρωμα, και ασφαλισμένο στους Αγγλους, παρουσιάζεται ως χρυσή ευκαιρία για ένα προσχεδιασμένο ναυάγιο στα βάθη του Ειρηνικού. Μοναδικός επιζών ο Μιγέλ, θα βρεθεί στο Σαν Φρανσίσκο και από μια παρεξήγηση θα συγγενέψει με τους μαφιόζους συμπατριώτες του. Ωραίος άνδρας αλλά και ερωτιάρης, παρασπονδεί με την ερωμένη του αρχηγού, οπότε και καταλήγει για ακόμη μια φορά διωκόμενος. Το καινούργιο του καταφύγιο, πολύ νοτιότερα, στο Κορίντο της Νικαράγουας, εμπορικό λιμάνι στον Ειρηνικό, εβδομήντα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πρωτεύουσας Μανάγκουα, όπου τον περιμένουν και άλλες ερωτικές περιπέτειες καθώς και πάλι ορέγεται απαγορευμένους καρπούς.

Ολα αυτά επί δικτάτορος Αναστάσιο Σομόζα Γκαρσία, δηλαδή του ιδρυτή της δυναστείας Σομόζα, που «βασίλευε» από το 1937 ως το 1956, όταν δολοφονήθηκε. Αν και το μυθιστόρημα, το πιθανότερο, τοποθετείται στη δεκαετία του '50, την ίδια εποχή με τις ιστορίες του Τζώρτζη Μαράτου. Μάλιστα το ναυάγιο του «Αγία Μαρκέλλα» κατά κάποιον τρόπο συγγενεύει με την ιστορία του «Χίος» στο διήγημά του «Steel Coils», που επίσης πλέκεται γύρω από ένα ναυάγιο. Μόνο που εκείνο το ναυάγιο ήταν αποτέλεσμα «τούρκου» καιρού, καθώς οι ιστορίες του Τζώρτζη Μαράτου μένουν μακριά από τον ανθρώπινο δόλο. Σε αντίθεση με το μυθιστόρημα του Τηλέμαχου Μαράτου, όπου ανακατεύονται παθιασμένοι Κεντροαμερικανοί, αιμοβόροι Σικελοί και σκληροτράχηλοι ναυτικοί, με άλλα λόγια άνδρες αδίστακτοι και βίαιοι.



Ακόρεστοι και αδηφάγοι



Το μυθιστόρημα εκμεταλλεύεται ευρηματικά τη συνήθη παρομοίωση των μεγάλων αμερικανικών εταιρειών, ενίοτε και των εραστών, με καρχαρίες. Οπως το θαλάσσιο κήτος και αυτοί ακόρεστοι και αδηφάγοι. Πιθανώς στοιχειώδης η υπόθεση του μυθιστορήματος και η πλοκή χαλαρή, το ενδιαφέρον ωστόσο του βιβλίου βρίσκεται στις διαδοχικές ιστορίες, που αφηγείται ο συγγραφέας με ζωντάνια και κάθε λεπτομέρεια, χωρίς αποσιωπήσεις ούτε όμως συγκινησιακή φόρτιση. Κυρίως φαίνεται να τον συναρπάζει η πάλη ανθρώπου και ζώου: άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης των ναυτών στο παλιό καρβουνιάρικο και οι ποντικοί παμφάγοι· φρικιαστικές οι σκηνές των ναυαγών στο έλεος του καρχαρία· μεγάλη η ανθρώπινη πανουργία στο ψάρεμα, όπου μικρότερα ψάρια γίνονται το δόλωμα για μεγαλύτερα· από θέσεως ισχύος το ξεκοίλιασμα του κήτους· έρμαιο ο άνθρωπος στις επιθέσεις της σμέρνας· βάρβαρο το έθιμο της κοκορομαχίας όπως και το κυνήγι των λαγών με σκυλιά, που αν αποδειχθούν οκνηρά υποβάλλονται σε βασανιστική θανάτωση. Παρέμβλητη σε όλες αυτές τις ανατριχιαστικές διηγήσεις μια ιστορία από τη Ζάκυνθο, την εποχή των κουρσάρων, όταν εκμεταλλεύονταν την κοινωνικότητα της φώκιας για να τη σκοτώσουν.

Τραχείς διηγήσεις με τον πρωτογονισμό να απλώνεται και στις εν αφθονία αφηγήσεις ερωτικών συνευρέσεων μάλλον χάρη στις εξωτικές γυναίκες που εμπλέκονται. Ωστόσο τα αποτρόπαια και δραματικά συμβάντα διασκεδάζουν άλλα ευτράπελα, όπως η συνάντηση του Μιγέλ και του κεφαλλονίτη συνεταίρου του με τον δικτάτορα Σομόζα ή οι διακορεύσεις κορασίδων, μιας ζακύνθιας και μιας μιγάδας. Επιπροσθέτως η αφήγηση διατηρεί ποιητική διάθεση ενθέτοντας στίχους του Δάντη και μεξικανικές μπαλάντες ή αναφερόμενη στον πρίγκιπα της ισπανοαμερικανικής λογοτεχνίας και εθνικό ποιητή της Νικαράγουας Ρουμπέν Ντάριο, καθώς το πορτρέτο του κοσμούσε τη λέσχη στην κεντρική πλατεία του Κορίντο.

Κυρίαρχοι κάποτε στη θάλασσα οι Μαράτοι, επήλυδες σήμερα στον λογοτεχνικό χώρο, φαίνεται να μην προκαλούν το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον. Και όμως θα ήταν κρίμα τα βιβλία τους να χαθούν στην εκδοτική πλημμυρίδα.



MAPH ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 25-01-2004