38 Αστέρια

Από τον πρόλογο του βιβλίου:

(…) Η Επιχείρηση Αστέρι (μία δράση μια θολή ονομασία: κανείς δεν θυμάται γιατί ονομάστηκε έτσι, αν και πιστεύεται ότι το όνομα έκανε νύξη στο σύμβολο των τουπαμάρος, ένα πεντάκτινο αστέρι) είναι η μεγαλύτερη φυγή που σχεδιάστηκε παγκοσμίως σε μία γυναικεία φυλακή. Το μοναδικό γεγονός που την ξεπερνάει σε αριθμό συνέβη τον Απρίλη του 2014 στη Χιλή, όταν ένας σεισμός της κλίμακας 8.2 ρίχτερ κατέστρεψε μεγάλο μέρος της χώρας και επέτρεψε σε τριακόσιες έγκλειστες σε μία φυλακή του Ικίκε, να εκμεταλλευτούν το χάος για να αποδράσουν (αν και αργότερα οι πλειονότητα αυτών θα συλλαμβανόταν ξανά). Αλλά αυτό το τυχαίο συμβάν μένει έξω από τις συντεταγμένες που έκαναν την ουρουγουανή φυγή ένα συμβάν μοναδικό στο είδος του. Εδώ υπήρξε μια στρατηγική απαλλαγμένη από τη συνενοχή των σωφρονιστικών υπαλλήλων – στην Καμπίλντο δεν υπήρξαν εξαγορασμένοι φύλακες, σε αντίθεση με την απόδραση της Πούντα Καρέτας – και υπήρξαν 38 γυναίκες μέλη οργανώσεων οι οποίες το έσκασαν από τους υπονόμους και πολλές από τις οποίες είναι ζωντανές και διατεθειμένες να αφηγηθούν πώς το έκαναν.
Απ’ όλες τις λεπτομέρειες που απαρτίζουν τη φυγή, υπάρχει μία που με συγκίνησε ιδιαίτερα. Μιλάει για τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν οι τουπαμάρας για να υπολογίσουν πού να κάνουν την τρύπα μέσα στη φυλακή. Για να πάρουν τα μέτρα, οι κρατούμενες χρησιμοποίησαν κλωστές και είδη ραπτικής: τις προμήθειες που τους έδιναν στη φυλακή για να εκπληρώσουν τον ρόλο που θεωρείτο κατάλληλος για μία γυναίκα εκείνης της εποχής.

(…) Η κάθε συνεντευξιαζόμενη έχει από μία εκδοχή. Γι’ αυτό και αυτή η δουλειά εμπεριέχει, επίσης, ένα πελώριο ερώτημα για το πώς χτίζεται η μνήμη. Οι γυναίκες που έδωσαν τη μαρτυρία τους ενώνονται μέσω της αφηγηματικής πλοκής – όλες μιλάνε για την ίδια ιστορία – αλλά έχουν τρόπους ιδιαίτερους, συχνά αντιφατικούς μεταξύ τους, καθώς ανασύρουν τις λεπτομέρειες.
Δεν υπήρξε, για παράδειγμα, τρόπος, να ανασυσταθεί η πλήρης σειρά κατάταξης στην ουρά μπροστά στην τρύπα απ΄ όπου ξεκινούσε η φυγή. Εκτός από τις πρώτες θέσεις, που καταλαμβάνονταν από τις πιο σημαντικές θηλυκές ηγετικές μορφές του , οι υπόλοιπες είναι ένα χάος που μαρτυρά την ολισθηρή και προσωπική ιδιότητα των αναμνήσεων και που ρίχνει φως πάνω σε ένα από τα μεγαλύτερα αφηγηματικά κεφάλαια αυτής της ιστορίας: οι φωνές των «αστεριών» είναι ακόμα φρέσκιες, απαλλαγμένες από τις απατεωνιές που καταστρώνονται, ακόμα και με τρόπο ακούσιο, όταν επαναλαμβάνεται μια αφήγηση. Και, ακριβώς γι’ αυτό, είναι γνήσιες εκπρόσωποι του κινήματος που τις φιλοξένησε. «Δεν υπάρχει μία επίσημη ιστορία του MLN», έγραψε τη δεκαετία του ογδόντα ο Ελεουτέριο Φερνάντες Ουιντόμπρο, ένας από τους ιδρυτές της οργάνωσης και συγγραφέας που βοήθησε, με την εξυπνάδα και τις ρητορικές του δεξιότητες, να χτιστεί μεγάλο μέρος της επικής ιστορίας της οργάνωσης. «Ο MLN δεν έχει επίσημη ιστορία, δεν έχει χρόνο για να την αποκτήσει».
Το 38 αστέρια είναι, συνεπώς, το αποτέλεσμα των βεβαιοτήτων, των παγίδων και της δασώδους και δυναμικής ιδιότητας της μνήμης. Και είναι η γεμάτη σεβασμό προσπάθεια να κατασκευάσω απ’ έξω, χωρίς να έχω υπάρξει εκεί παρά μόνο με την επίμονη σκέψη κατά τη διάρκεια πολλών χρόνων, ένα ατελές και την ίδια ώρα πιθανό αφήγημα γύρω από το μοναδικό στοιχείο που δεν πρόκειται ποτέ ν’ αλλάξει: στις 30 Ιουλίου 1971, τριάντα οκτώ γυναίκες δραπέτευσαν από τους υπονόμους του Μοντεβιδέο. Και με αυτήν την πράξη άφησαν πίσω τους το σιωπηλό αποτύπωμα ενός γεγονότος που σήμερα μπορεί να ερμηνευτεί ως αλληγορία πολλών πραγμάτων – της ελευθερίας του σώματος και της σκέψης, της έπαρσης της νεότητας – αλλά που υψώνεται, κυρίως, πάνω σε μια ατομική και ταυτόχρονα συλλογική αναγκαιότητα επιβίωσης.