Η αλήθεια που έμαθα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Ολόκληρη η ζωή του Ντόμινικ Μπέρντσι είναι σημαδεμένη από θυμό και φόβο, από το σχιζοφρενή δίδυμο αδερφό που αγαπά ειλικρινά, αλλά και μισεί εξίσου, κι από το παρελθόν του ως θετού γιου ενός αυταρχικού πρώην αξιωματικού του Ναυτικού και μιας μάνας που στα μάτια του μοιάζει δειλή κι υποταγμένη. Το ταλέντο του Ντόμινικ για επιβίωση έχει τεράστιο κόστος: μεταξύ άλλων, του στοιχίζει το γάμο του με μια όμορφη και αξιόλογη γυναίκα με την οποία είναι ακόμα ερωτευμένος. Κι η ύστατη δοκιμασία έρχεται όταν ο αδερφός του, ένας ζηλωτής της Βίβλου, διαπράττει το αδιανόητο: κόβει το χέρι του ως μια πράξη διαμαρτυρίας κατά του πολέμου.
Για να σωθεί από τους εφιάλτες του, ο Ντόμινικ πρέπει πια να έρθει αντιμέτωπος όχι μόνο με τον πόνο του παρελθόντος και τα σκοτεινά μυστικά που κρατάει κλειδωμένα βαθιά μέσα του, αλλά και με τις αμαρτίες των προγόνων του, σε μια έρευνα που θα τον οδηγήσει πέρα από την «πολιτισμένη» Νέα Αγγλία, στους πρόποδες της Αίτνας, στη Σικελία, όπου γεννήθηκε ο φιλόδοξος και περήφανος παππούς του.





ΚΡΙΤΙΚΗ



H ζωή σίγουρα δεν χαρίστηκε στον 40χρονο Ντόμινικ Μπέρτσυ: μια τρομαγμένη και στιγματισμένη με λαγώχειλο μάνα, μοναχοκόρη ενός αυταρχικού ιταλού μετανάστη· ένας άγνωστης ταυτότητας πατέρας· ένας κακότροπος και βίαιος πατριός, ο Ρέυ, πρώην υπάλληλος του πολεμικού ναυτικού, και στο κέντρο όλων αυτών ο Τόμας, ο σχιζοφρενής δίδυμος αδελφός, μόνιμο βαρίδι σε κάθε του προσπάθεια αληθινής αποδέσμευσης. Και αυτά είναι μονάχα τα αρχικά δεδομένα της ζωής του: ακολούθησε ο θάνατος της νεογέννητης κόρης του, απώλεια που υπήρξε αφορμή για τον χωρισμό του με τη γυναίκα που αγαπούσε, την Ντέσσα, που ποτέ του δεν ξεπέρασε, ακόμη και τώρα που συζεί με τη χαριτωμένη Τζόυ, που και αυτή ωστόσο μένει έγκυος, αλλά με κάποιον άλλον, ο οποίος τυχαίνει να είναι βασικά ομοφυλόφιλος και επιπλέον φορέας του AIDS, ασθένεια που φυσικά έχει μεταδοθεί και στην Τζόυ, ίσως και στον Ντόμινικ και ενδεχομένως - γιατί όχι; - στο νεογέννητο... Και πάλι όμως τα χοντρά προβλήματα δεν έχουν ακόμη αρχίσει. Αυτά θα αρχίσουν όταν ο Τόμας, ο αδελφός του, σε μια έξαρση θρησκευτικού παραληρήματος, ακρωτηριάζει το χέρι του μέσα σε μια δημόσια βιβλιοθήκη, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον επικείμενο Πόλεμο στον Κόλπο. Ακολουθεί η πολύμηνη νοσηλεία του σε κρατικό ψυχιατρείο-φυλακή, όπου συν τοις άλλοις κακοποιείται σεξουαλικά. Το ίδιο διάστημα ο Ντόμινικ θα πέσει από μια σκεπή ενώ εργάζεται, θα σπάσει τα κόκαλά του, θα χωρίσει και με τη δεύτερη γυναίκα του, έχοντας δοθεί ψυχή τε και σώματι στον αγώνα να βγάλει τον αδελφό του από το ίδρυμα-φυλακή, τιμώντας έτσι την υπόσχεση που έχει δώσει στη νεκρή μητέρα τους ότι θα τον προσέχει, και ας τον φθονεί βαθιά μέσα του για την αδυναμία που εκείνη του έτρεφε... Μήπως παραείναι πολλά όλα αυτά;

Προφανώς ναι, μα τι σημασία έχει; H οικογενειακή σάγκα που έχει στον νου του ο Γουόλλυ Λαμπ δεν χαϊδεύει αφτιά ούτε και κρατάει ισορροπίες. Πόσο μάλιστα που το υλικό του μοιάζει να είναι, αν όχι βιογραφικό, σε κάθε περίπτωση βιωμένο, έτσι που πολύ σύντομα ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι παρακολουθεί την πραγματική ιστορία ενός άτυχου αλλά γενναίου ανθρώπου που αποφασίζει να έρθει αντιμέτωπος με τα μεγάλα μυστικά του παρελθόντος του γυρεύοντας μέσα από αυτά τη λύτρωση από όσα τον ταλανίζουν στο παρόν. Κεντρικό ρόλο σε αυτή την επώδυνη εσωτερική συμφιλίωση θα διαδραματίσει η εύρεση ενός χειρογράφου στο οποίο εξιστορείται εν συντομία ολόκληρη η ζωή του ιταλικής καταγωγής παππού του, από το ξεκίνημά του από το χωριό του στους πρόποδες της Αίτνας ως την κοινωνική του άνοδο ως εργατικού και καπάτσου μετανάστη στο Κονέκτικατ της Αμερικής. H δεύτερη αυτή πρωτοπρόσωπη αφήγηση είναι ίσως το πιο σφιχτογραμμένο κομμάτι του βιβλίου, ένα κείμενο με νεύρο, ένταση και αναγνωρίσιμο ύφος, που από μόνο του θα μπορούσε να αποτελεί την αρχή ενός άλλου, ίσως ακόμη καλύτερου μυθιστορήματος.

Ο Γουόλλυ Λαμπ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, έγινε γνωστός στις Ηνωμένες Πολιτείες με το πρώτο του μυθιστόρημα She's Come Undone (Μια ζωή άνω κάτω, μετάφραση Αννα Παπασταύρου, Πατάκης, 1998), το οποίο χαιρετίστηκε από την αμερικανική κριτική ως ένα από τα καλύτερα της χρονιάς. Το H αλήθεια που έμαθα κυκλοφόρησε το 1998 αποσπώντας και πάλι διθυραμβικές κριτικές. Το βέβαιον είναι ότι ο Γουόλλυ Λαμπ κατάφερε να φτιάξει ένα μυθιστόρημα που όχι μονάχα δεν είναι μίζερο, σκοτεινό ή μοιρολατρικό - στοιχεία με τα οποία φλερτάρει δίχως να τους παραδίδεται - αλλά τελικά αποπνέει ζωντάνια, ψυχικό σθένος και το αίσθημα μιας βασανιστικής μα ουσιαστικής δικαίωσης. Επιπλέον επιτυγχάνει να εντάξει την ακραία ιστορία του ήρωά του σε ένα συνολικότερο πλαίσιο, μια πλουσιότερη σημαίνουσα εικόνα, μες στην οποία φαντάζει αναπόσπαστο κομμάτι της: το πολύχρωμο μωσαϊκό της Αμερικής, με τους κοινωνικούς και φυλετικούς αποκλεισμούς, τους αυστηρούς και άκαμπτους μηχανισμούς καταστολής, την υποκριτική ηθικολογία και τον υποβόσκοντα μιλιταρισμό· αλλά επίσης και την ελεύθερη και συχνά γόνιμη σκέψη, αυτό το ιδιαίτερο μείγμα αφέλειας και σοφίας, που συχνά δίνει έδαφος σε μια γνήσια ανθρωποκεντρική ματιά, σε μια αυθόρμητη και έμπρακτη στάση κοινωνικής αλληλεγγύης.

Τώρα το κατά πόσο και υπό ποιες προϋποθέσεις δικαιολογούν πραγματικά σήμερα τον όγκο τους μυθιστορήματα μεγαλύτερα των 500 σελίδων, αυτό είναι ένα ενδιαφέρον, σύνθετο και ενδεχομένως αυθαίρετο ερώτημα, που πάντως δύσκολα μπορεί να απαντηθεί στο πλαίσιο ενός σύντομου κριτικού σημειώματος. Σε ό,τι αφορά το H αλήθεια που έμαθα - που ας σημειωθεί ότι στην αμερικανική του έκδοση αριθμεί 901(!) συναπτές σελίδες - μια πιθανή απάντηση μας δίνεται έμμεσα από τον ίδιο τον συγγραφέα μέσα από τον αγγλικό τίτλο του βιβλίου του: Ι know this much is true... Και αυτό δεν είναι λίγο.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 11-01-2004