Λάνκμαρ

Ένα θρυλικό Fantasy αριστούργημα από τον Φριτς Λάιμπερ, έναν από τους πατέρες του Fantasy και δημιουργό του Sword and Sorcery και έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του σύγχρονου Φανταστικού.

Ένα σκληρό όσο και ανεξιχνίαστο παιγνίδι του πεπρωμένου φέρνει κοντά τον Φαφρντ και τον Γκρίζο Γάτο: το μοιραίο συναπάντημα των δυο μέγιστων τυχοδιωκτών του Φανταστικού στην περιοχή του θρυλικού Λάνκμαρ και η τραγική κατάληξη της πρώτης κοινής τους επιχείρησης, θα σφραγίσουν για πάντα το μέλλον τους. Στο εξής, οι δυο φίλοι είναι προορισμένοι να μείνουν μαζί, ενωμένοι σε μια διαρκή μάχη για την επιβίωση, την περιπέτεια, τον έρωτα και την αποκάλυψη των αιώνιων μυστικών.

Υπεράνθρωποι άθλοι, ιστορίες σαν παμπάλαια παραμύθια που δεν έχουμε ακούσει ποτέ, ακατονόμαστα μυστήρια, ξίφη και μαγεία, νεκροί έρωτες και γήινες απολαύσεις, θα συνδαυλίσουν τη φαντασία του αναγνώστη μέσα από τις σελίδες του γοητευτικού αυτού βιβλίου. Μια σειρά από συναρπαστικές περιπέτειες με επική πνοή, βιαιότητα, χιούμορ, λυρισμό και αγωνία, που παρακολουθούν την πορεία των δυο ηρώων μέσα από τις διαδοχικές τους εμπειρίες σε έναν κόσμο όπου οι πιο απόκοσμοι τρόμοι παραμονεύουν σε κάθε δρόμο.

Ακόμη ένα πολυβραβευμένο έργο του Φριτς Λάιμπερ, από τις εκδόσεις Αρχέτυπο, για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το Λάνκμαρ αποκαλύπτει μια άλλη πτυχή του συγγραφέα του, όπου ο πρωτεργάτης αυτός του σύγχρονου Φανταστικού επιδεικνύει απαράμιλλη δεξιοτεχνία σε ένα είδος γραφής με μυθικές καταβολές. Η έκδοση συνοδεύεται από μια σπάνια εισαγωγή όπου ο ίδιος ο Λάιμπερ περιγράφει τις συνθήκες που γέννησαν τους ήρωές του, συνθήκες εξ ίσου συναρπαστικές με τους ίδιους...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η φανταστική λογοτεχνία, ακόμη κι όταν δίνει την εντύπωση ότι «φυγαδεύει» τον αναγνώστη από την πραγματικότητα, σύμφωνα με τους αιώνιους επικριτές της, η αλήθεια είναι ότι στο βάθος λειτουργεί ως παραμορφωτική αντανάκλασή της. Η μυθολογία που επιλέγεται συνήθως για να εκφράσει μια ορισμένη κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου κατάσταση, δεν είναι παρά ένα συμβολικό υλικό που αντλείται απ' αυτήν, αλλά μεταπλάθεται σε παράλογα σχήματα, ώστε με αυτόν τον «αναρχικό» τρόπο να μεταδώσει το παράλογο, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα της «μήτρας» που τη γέννησε.


Ο ανά χείρας τόμος, ο οποίος περιέχει δύο συλλογές διηγημάτων, από τις έξι συνολικά που απαρτίζουν τη σειρά «Ο κόσμος του Νιούον», του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Φριτζ Λάιμπερ (1910-1992) -στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο πολύ ενδιαφέροντα μυθιστορήματά του, «Σκοτάδι συγκεντρώσου», 1950, και «Ο μεγάλος χρόνος», 1958- είναι η καλύτερη απόδειξη του προαναφερθέντος συλλογισμού.


Βασικοί ήρωες της εν λόγω σειράς είναι ο Φαφρντ και ο Γκρίζος Γάτος, οι οποίοι εμπλέκονται σε ένα πλήθος φανταστικών περιπετειών καθώς έρχονται αντιμέτωποι με διάφορα τρομακτικά, υπερφυσικά συνήθως, πλάσματα. Ορμητήριό τους, η παρακμιακή πόλη Λάκμαρ που δεσπόζει στον κόσμο του Νιούον. Στα βρώμικα, πνιγμένα στην αιθαλομίχλη σοκάκια της καραδοκεί ο κίνδυνος με τη μορφή μιας εταίρας, ενός ιερέα ή ακόμα και ενός παιδιού, που, όμως, δεν είναι ποτέ αυτό που δείχνουν. Επαγγελματίες τυχοδιώκτες, οι δύο φίλοι μετέρχονται όλους τους τρόπους, θεμιτούς και αθέμιτους, προκειμένου να επιβιώσουν σε μια εποχή που η ένδεια μαστίζει τη χώρα τους, καθιστώντας προβληματικό το παρόν της και αβέβαιο το μέλλον της. Οι δύο ήρωες μοιάζουν να είναι η συνισταμένη της γενικής κατάστασης, κι αν διασώζονται από την περιπλάνησή τους στο επικίνδυνο τοπίο και στο ερειπιώδες σκηνικό αυτού του κόσμου, δεν είναι μόνο για να εισέλθουν σε μια ακόμη περιπέτεια προς χάρη της συνέχειας του έπους τους, αλλά για να καταδειχτούν, οι τρόποι που μηχανεύονται για να εξασφαλίσουν τον επιούσιον. Εχουν απόλυτη συνείδηση του κόσμου τους, γι' αυτό και όταν εξέρχονται νικητές, τις περισσότερες φορές από καθαρή τύχη μόνο, η εσωτερική μελαγχολία τους παραμένει κι ας προσπαθούν να τη διασκεδάσουν με περιστασιακές επιδερμικές απολαύσεις. Γνωρίζουν ότι η νύχτα που έρχεται θα τους υποδεχτεί με φαντάσματα και δολοφόνους και η επόμενη μέρα, με διεφθαρμένους δημοτικούς άρχοντες και έναν εξαθλιωμένο λαό.


Η θεματική μυθολογία των περιπετειών του Φαφρντ και του Γκρίζου Γάτου είναι αυτή που καλλιέργησαν τα pulp, τα λαϊκά περιοδικά που πλημμύρισαν την αμερικανική αγορά την περίοδο 1920-1930, δηλαδή η μυθολογία της ηρωικής φαντασίας. Πιο συγκεκριμένα, εκείνος ο κλάδος της που ονομάστηκε «ξίφος και μαγεία», τίτλος που θεωρήθηκε ότι τον εισήγαγε πρώτος ο Φριτζ Λάιμπερ, αν και ο ίδιος μάλλον τον αντιπαρήλθε αρνούμενος την κατηγοριοποίηση. Το περιβάλλον της είναι πάντα φανταστικό, το ίδιο και οι κάτοικοί της. Οι περιπέτειές τους, όμως, είναι απλώς παραμορφωτικός προβολέας της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας που βιώνει ο συγγραφέας τους.


Ο Φαφρντ και ο Γκρίζος Γάτος «γεννήθηκαν» στη Δεκαετία της Χρεοκοπίας των ΗΠΑ, το 1930, την περίοδο του κραχ, δηλαδή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, και αυτήν ακριβώς την εποχή αντικατοπτρίζουν. Γι' αυτό εξάλλου και διαφέρουν από τους άλλους υπερήρωες που εμφανίστηκαν στη λαϊκή λογοτεχνία. Σε αντίθεση με τον αμοραλιστή Κόναν το Βάρβαρο, του Ρόμπερτ Χάουαρντ, για παράδειγμα, είναι τρωτοί και ευάλωτοι, έχουν αδυναμίες και πάθη και είναι παράτολμοι μόνο από ανάγκη, μόνο για να επιζήσουν, όπως και οι κάτοικοι αυτής της δύσκολης, ταραγμένης περιόδου. Ο Φριτζ Λάιμπερ που τη βίωσε ως νέος, την περιγράφει: «...η αγορά είχε καταρρεύσει... η ευημερία φάνταζε πολύ μακρινή προοπτική για όλους... και οι ληστές των τραπεζών στις Μεσοδυτικές Πολιτείες είχαν γίνει λαϊκοί ήρωες». Αυτοί οι «λαϊκοί ήρωες» ήταν το μοντέλο πάνω στο οποίο δημιουργήθηκαν οι δύο, λίγο-πολύ, γραφικοί πρωταγωνιστές του.



Καθημερινά χαρακτηριστικά



Στο μυθολογικό τους σχήμα, όμως, και στη γενικότερη διάπλαση και διαμόρφωσή τους χρησιμοποίησαν και άλλο πολυποίκιλο πραγματολογικό υλικό. Κατ' αρχήν είναι μια κατάλληλα μεταπλασμένη περσόνα του συγγραφέα και του φίλου του Χάρι Φίσερ, που είχε και την αρχική έμπνευση των δύο ηρώων και της πόλης τους. Εμφανισιακά τους πρότυπα ήταν πρόσωπα των ιρλανδικών μύθων, πλάσματα του λεγόμενου Μικρού Λαού, ενώ ο «Κόσμος του Νιούον» είναι μια διασκευασμένη γεωγραφικά περιοχή του βασιλείου του σκανδαλιάρη θεού Λόκι της σκανδιναβικής μυθολογίας και των επίσης σκανδιναβικών κακόβουλων πλασμάτων τρολ. Στη διαδρομή των φανταχτερών περιπετειών τους, ωστόσο, αποβάλλουν σταδιακά την όποια αρχετυπική καταγωγή τους και αποκτούν μεσαιωνικά και τέλος, μεσογειακά, πιο ανθρώπινα και πιο καθημερινά χαρακτηριστικά. «Χρησιμοποιήσαμε όλους τους χαρακτήρες μας, του Φαφρντ και του Γάτου συμπεριλαμβανομένων», σημειώνει ο Λάιμπερ, «για να σχολιάσουμε την καθημερινή ζωή και τα εγκόσμια ζητήματα»· και δεν χρειάζεται να αποκρυπτογραφήσει κανείς το πολύχρωμο παραμύθι του για να το διαπιστώσει.Ο Φαφρντ και ο Γάτος, εκτός όλων αυτών, εκφράζουν επίσης και τη ρομαντική πλευρά, ακόμη και το ζωογόνο χιούμορ της περιόδου, αλλά και το «φαντασμαγορικό πνεύμα» της, που εμπεριέχει στο βάθος και μια νότα αισιοδοξίας.


Μ' αυτό το πνεύμα εξάλλου είναι γραμμένες οι συναρπαστικές περιπέτειές τους, που τους μεταφέρει σε υπόγειες κρύπτες, σε σκοτεινά παλάτια, σε μαγικά σπήλαια, σε εργαστήρια μάγων, σε ερειπωμένα αρχοντικά, σε στοιχειωμένους ναούς, σε δάση και όρη όπου σε κάθε στροφή του αμφίβολου δρόμου τους τους περιμένει ο κίνδυνος και ο θάνατος. «Ηταν ένα πνεύμα», θα δηλώσει αργότερα με συγκίνηση και μελαγχολία ο συγγραφέας, «ανεπιτήδευτης και αθώας χαράς σ' εκείνες τις αφελείς και γεμάτες δυναμισμό δεκαετίες του μεσοπολέμου», τότε που σημειώθηκε και η μεγάλη έκρηξη της φαντασίας. Ο Φριτζ Λάιμπερ ήταν από τους πρωτεργάτες της. Ο αναγνώστης θα το διαπιστώσει περιδιαβάζοντας μαζί με τους δύο ήρωές του το «ρωμαϊκό Λάνκμαρ», την πόλη της Μαύρης Τηβέννου, που και αυτή τελικά δεν είναι παρά μια «φανταστική» προβολή της Νέας Υόρκης και του Χόλιγουντ εκείνης της «ωραίας» εποχής.

Ο Θανάσης Βέμπος μεταγράφει το πρωτότυπο στα ελληνικά με ωραία γλώσσα, αποδίδοντας το ύφος, το πνεύμα και την ποιητική του απόχρωση.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 03/12/2004