Η κοινωνιολογική έρευνα***ΠΑΛΙΟΣ*** ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Το βιβλίο παρουσιάζει τις βασικές μεθόδους και τεχνικές της κοινωνιολογικής έρευνας, δίνοντας έμφαση στις θεωρητικές και στις τεχνικές τους παραδοχές και στις επιπτώσεις τους στη συγκέντρωση, στην οργάνωση και στην ερμηνεία των εμπειρικών δεδομένων.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας, στον χώρο των κοινωνικών επιστημών, είναι η έλλειψη διδακτικών εγχειριδίων ­ συγγραμμάτων δηλαδή που αποτελούν γενική εισαγωγή σε κάποιο γνωστικό πεδίο και βοηθούν τον φοιτητή να αποκτήσει τα αναγκαία για την κατανόησή του εννοιολογικά εργαλεία. Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι εκδίδουν (και δυστυχώς διδάσκουν ακόμη και σε προπτυχιακό επίπεδο) τα προϊόντα της πρόσφατης προσωπικής ερευνητικής τους δουλειάς, της αναγκαίας για την ακαδημαϊκή εξέλιξη, υπακούοντας στην επιταγή publish or perish ­ με αποτέλεσμα ενίοτε οι σπουδαστές να διδάσκονται τις πλέον απίθανες λεπτομέρειες κάποιου θέματος, που γνωρίζει το δικό του «δεκαπεντάλεπτο της διασημότητας» στην ακαδημαϊκή πασαρέλα, χωρίς να έχουν διδαχθεί συστηματικά το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το συγκεκριμένο θέμα. Την κατάσταση αυτή επιτείνει το άθλιο καθεστώς της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων, που επιτρέπει στον κάθε εκδότη και στον κάθε συγγραφέα να παρουσιάζουν βιβλία με εγγυημένη απόσβεση του κόστους και κέρδη και δεν επιτρέπει την ανάληψη κινδύνου για εκδόσεις που απαιτούν κοινό μεγαλύτερο του ενός τμήματος ενός ακαδημαϊκού έτους. Το κενό καλύπτουν μερικές φορές καλές μεταφράσεις ξένων εγχειριδίων ­ αλλά υπάρχουν και μεταφράσεις που καλύτερα να μην είχαν γίνει ποτέ.

Τούτων ούτως εχόντων αποτελεί ευχάριστη έκπληξη η εμφάνιση του βιβλίου Η Κοινωνιολογική Ερευνα της αναπληρώτριας καθηγήτριας του Παντείου Πανεπιστημίου κυρίας Νότας Κυριαζή. Ευχάριστη όχι μόνο επειδή καλύπτει υπάρχον μεγάλο κενό αλλά και επειδή το επιτυγχάνει με άριστο τρόπο, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα ότι η συγγραφή εγχειριδίων απαιτεί εκτεταμένη και σε βάθος γνώση του συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου, γνώση που να ξεπερνά το στενά οριοθετημένο αντικείμενο έρευνας του κάθε ακαδημαϊκού δασκάλου.

Το βιβλίο της κυρίας Κυριαζή αποτελεί εισαγωγή στις τεχνικές εμπειρικής έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Στα επτά κεφάλαιά του παρουσιάζονται αφενός οι διαδικασίες κατάρτισης ερωτηματολογίων, δειγματοληψίας, μέτρησης, πειραματικής συσχέτισης, ανάλυσης περιεχομένων που αναφέρονται στην ποσοτική έρευνα και αφετέρου οι ποιοτικές τεχνικές της συμμετοχικής παρατήρησης και της ιστορικής συγκριτικής ανάλυσης.

Της παρουσίασης των τεχνικών προηγείται ένα κεφάλαιο όπου εκτίθενται οι θεωρητικές προϋποθέσεις των τεχνικών, τα (άλυτα) δηλαδή μεθοδολογικά ζητήματα της έρευνας στον χώρο των κοινωνικών επιστημών όπου δεκαετίες τώρα συγκρούονται (και θα συγκρούονται) οι μείζονες θεωρητικές απόψεις περί κοινωνικής πραγματικότητας: ο θετικισμός, ο ρεαλισμός, η ερμηνευτική, ο σχετικισμός και οι βαριάντες τους.

Πρόθεση της συγγραφέως δεν είναι απλώς να «ενημερώσει» ή να «διδάξει» τις διάφορες τεχνικές σε φοιτητές χωρίς υψηλό μαθηματικό υπόβαθρο αλλά και να τους βοηθήσει να τις κατανοήσουν κριτικά, να αποκτήσουν δηλαδή σαφή γνώση των ορίων τους. Να συνειδητοποιήσουν ότι «η ίδια η ερευνητική διαδικασία διαμορφώνει δεδομένα και συμβάλλει στην κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας», και επομένως πρέπει «η έρευνα να διεξάγεται με την απαιτούμενη σεμνότητα ως προς τις δυνατότητες των ερευνητικών μεθόδων να αποκαλύψουν τις κανονικότητες της κοινωνικής ζωής» ­ κατά μείζονα λόγο να αποκαλύψουν «νόμους», με την έννοια που έχει ο όρος στις φυσικές επιστήμες.

Νομίζω ότι οι φοιτητές/τριες της Κοινωνιολογίας τους οποίους πρωτίστως ενδιαφέρει το εγχειρίδιο της κυρίας Κυριαζή (αλλά και όσους θέλουν να κατανοήσουν την απάτη των βαρύγδουπων δημοσκοπήσεων με τις οποίες μας βομβαρδίζουν τα μέσα) αποκτούν σαφή και επαρκή γνώση των ποσοτικών τεχνικών, την αναγκαία βάση και για να κατανοήσουν σε τι αναφέρονται οι μεγάλες θεωρητικές συγκρούσεις περί μεθοδολογίας και για να εμβαθύνουν στις ίδιες τις τεχνικές αν αυτό είναι το επιστημονικό πεδίο που θα επιλέξουν. Να επισημάνω όμως ότι η ποσοτική ανάλυση περιεχομένων θα χρειαζόταν εκτενέστερη περιγραφή, όπως και οι σύντομες σχετικά αναφορές στις ποιοτικές τεχνικές.

Συνοπτικά, το έργο της κυρίας Κυριαζή καλύπτει με εξαίρετο τρόπο σημαντικό κενό και ας ελπίσουμε ότι θα αποτελέσει παράδειγμα ώστε σιγά σιγά να αρχίσουν και τα διδακτικά εγχειρίδια να αποκτούν στην ελληνική βιβλιογραφία κοινωνικών επιστημών τη θέση που τους ανήκει.



Δημήτρης Ψυχογιός

ΤΟ ΒΗΜΑ, 29-11-1998