Μια οικολογία της φαντασίας

Στο βιβλίο Μια Οικολογία Της Φαντασίας - Πώς Ο σύγχρονος αναρχισμός απηχεί την αρχαία σοφία συμπεριλάβαμε τρία δοκίμια του Αμερικανού ακτιβιστή και καθηγητή φιλοσοφίας Τζον Κλαρκ (John Clark): Μια κοινωνική Οικολογία, Το Τάο της Αναρχίας και Ζεν Αναρχία – το τελευταίο ο συγγραφέας το υπογράφει με το ψευδώνυμο Μαξ Καφάρ (Max Cafard). Διερευνά τα κοινά σημεία ανάμεσα από τη μία στην κοινωνική οικολογία και την πολιτική φιλοσοφία του αναρχισμού –δύο ρεύματα σκέψης και δράσης που έχουν τις ρίζες τους στον πλέον ρηξικέλευθο πυρήνα της δυτικής διαλεκτικής σκέψης– και από την άλλη στο Τάο και το Ζεν. Δύο φιλοσοφικές σχολές που αποτυπώνουν στο μέγιστο βαθμό τον ασιατικό τρόπο σκέψης (και πράξης) σχετικά με τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει το άτομο για να απαλλαγεί από τους απατηλούς, συμβατικούς τρόπους αντίληψης και συμπεριφοράς και να αναζητήσει το αυθεντικό νόημα της ζωής.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η βασική προσέγγιση που υπολανθάνει και στα τέσσερα αυτά ρεύματα σκέψης είναι η ολιστική, οργανισμική θεώρηση που τοποθετεί τον άνθρωπο (και όλες τις άλλες μορφές ζωής) μέσα σε μια ολότητα από την οποία τροφοδοτείται και την οποία τροφοδοτεί, διατηρώντας τόσο με τα υπόλοιπα μέρη όσο και με το όλον σχέσεις αμοιβαίου προσδιορισμού και συνεργασίας. Αυτή η πολυκεντρική θεώρηση, κοινή τόσο στην κοινωνική οικολογία όσο και στο Τάο και στο Ζεν, συνιστά πρωταρχική αξία και θεμελιώδη προσανατολισμό της αναρχικής φιλοσοφίας (και πρακτικής). Εντός αυτής της πολυκεντρικής θεώρησης διασώζεται πλήρως και αναδεικνύεται στον μέγιστο δυνατό βαθμό η ατομικότητα και η μοναδικότητα κάθε ανθρώπου, και ευρύτερα θα λέγαμε κάθε όντος. Την ίδια στιγμή κάθε οντότητα ακολουθώντας τον δικό της δρόμο παραμένει βαθιά διασυνδεδεμένη με όλες τις άλλες οντότητες και εξαρτώμενη από αυτές, όπως και από το όλον που την εμπεριέχει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκλείεται ένας αποπροσανατολιστικός, στείρος, εξαχρειωμένος ατομικισμός. Με τα λόγια του συγγραφέα: «Όλα τα όντα είναι την ίδια στιγμή κέντρα (της δόμησης, της αυτο-οργάνωσης, της αντίληψης, του αισθήματος, της αίσθησης, της γνώσης κ.ο.κ.) και επιπλέον εκφράσεις αυτού που υπάρχει σε απόσταση από αυτά, καθώς από μια διαλεκτική οπτική ο προσδιορισμός είναι άρνηση, το άλλο είναι έμφυτο σε ένα ον και το όλον ενυπάρχει στο μέρος».
Η ενδελεχής ενασχόληση του συγγραφέα με το Τάο και το Ζεν έχει ως βασικό κίνητρο και στόχο να κλονίσει εκ βάθρων τα επικρατούντα δυτικά πρότυπα σκέψης και πράξης. «Το Ζεν», γράφει, «μας βοηθά να ξεφορτωθούμε το συνονθύλευμα των εξουσιαστικών ιδεολογικών σκουπιδιών που αυτομάτως συγκεντρώνονται στα υποτιθέμενα φυσιολογικά, ισορροπημένα μυαλά μας, ώστε να μπορέσουμε ελεύθερα να βιώσουμε και να εκτιμήσουμε τον κόσμο, τη φύση και τα “Δέκα Χιλιάδες Πράγματα”, όλες αυτές τις μυριάδες όντων γύρω μας, αντί απλώς να τα χρησιμοποιούμε για να τροφοδοτήσουμε τις φρούδες, εγωιστικές ορέξεις μας».
Η ανάλυση του Κλαρκ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το Τάο και το Ζεν είναι ο δρόμος στον οποίο η αρχαία σοφία συναντιέται με την αναρχική φιλοσοφία, όπως αυτή έχει μπολιαστεί με τα ριζοσπαστικά ανατρεπτικά συμπεράσματα της οικολογίας. Ο τρόπος που αυτά τα ρεύματα σκέψης αντιλαμβάνονται τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, όπως και τη σχέση του ανθρώπου με τα άλλα είδη, τη θέση του δηλαδή μέσα στον κόσμο, βρίσκεται στον αντίποδα του κυρίαρχου μοντέλου δράσης του παγκόσμιου καπιταλισμού-καζίνο. Η ολιστική, πολυκεντρική, αντιιεραρχική και ριζικά διαλεκτική θεώρησή τους είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με την τυφλή δραστηριότητα (συχνά πλέον απροκάλυπτα στα όρια της ύβρεως) ενός αποχαλινωμένου οικονομισμού, ο οποίος, έχοντας υπονομεύσει και σχεδόν εξαλείψει την πολυμορφία της ανθρώπινης ζωής και του φυσικού κόσμου, θυσιάζει στον βωμό του κέρδους τα πάντα και δεν αφήνει εκατοστό γης, αέρα και νερού δίχως να το «αξιοποιήσει», να το μετατρέψει σε εμπορεύσιμη «ύλη», να το ρευστοποιήσει σε αφηρημένες αξίες στα ταμπλό των χρηματιστηρίων και στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Το γου-γουέι (wu-wei) του Τάο, η δράση της μη δράσης, εκείνη δηλαδή η δράση, που δεν την υπαγορεύουν ο εγωιστικός υπολογισμός και η κοντόθωρη, μεροληπτική θεώρηση, δείχνει έναν άλλο δρόμο. Αυτόν της φυσικής, αυθόρμητης, αρμονικής δράσης, «σύμφωνα με την οποία ακολουθούμε τον δικό μας δρόμο και επιτρέπουμε στα άλλα όντα να κάνουν το ίδιο».