Το σώμα και άλλες επτά ιστορίες

Ο ήρωας της πρώτης νουβέλας αυτής της συλλογής βρίσκεται αντιμέτωπος μ' ένα δελεαστικό δίλημμα. Καθώς η ζωή του πλησιάζει τη δύση της, του δίνεται η ευκαιρία ν' ανταλλάξει το πλαδαρό του σώμα μ' ένα πολύ νεότερο και πιο ελκυστικό. Με μια βουτιά στα βαθιά σαλπάρει σ' ένα ταξίδι στη χώρα της ηδονής, αλλά δεν αργεί να μετανιώσει για όσα άφησε πίσω του, καθώς οι ευθύνες από τις οποίες νόμιζε πως είχε απαλλαγεί αρχίζουν να του χτυπούν πάλι την πόρτα. Δυσοίωνες δυνάμεις τον καταδιώκουν, θέλοντας να καταλάβουν το "κορμί" του, εγκαταλείποντάς τον σε μια ουτοπική χώρα, ανήμπορο να πάρει μια απόφαση για τη ζωή του.

Στο "Σώμα" ο Κιουρέισι παίζει με την ιδέα της ταυτότητας του Εγώ και με το πόσο αυτή η προσωπική μας ταυτότητα είναι ριζωμένη στη φυσική μας υπόσταση. Το βιβλίο περιέχει επίσης μια συλλογή από ιστορίες με θέμα τις σχέσεις γονέων και παιδιών καθώς και τις αγωνίες της εφηβείας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η σύζυγος ενός εκ των ηρώων του Κιουρέισι σε μία από τις ιστορίες του παρόντος τόμου, συμβουλεύοντας τον αποπροσανατολισμένο μεσήλικα σύντροφό της που διανύει τη δική του κρίση ταυτότητας, θα του πει πως «έστω και αν υπάρχει ένας πραγματικός κόσμος, κανείς δεν κατοικεί μέσα σ' αυτόν», περιγράφοντας ταυτόχρονα την παθολογία των χαρακτήρων του συγγραφέα: Αμετανόητοι σολιψιστές, θύματα των φοβιών τους, συμπαθητικά ανικανοποίητα υβρίδια των αστικών κέντρων συνεχίζουν να κατακλύζουν τις σελίδες του Αγγλοπακιστανού συγγραφέα. Τόσο στα διηγήματα όσο και στα μυθιστορήματά του ο Κιουρέισι δεν αποφεύγει την περιγραφή της δικής του πραγματικότητας, καθώς οι περισσότεροι ήρωές του διαθέτουν συνήθως και δικά του χαρακτηριστικά. Κάποιοι είναι μετανάστες ή παιδιά μεταναστών, γράφουν ή ασχολούνται με την τέχνη γενικότερα, κατοικούν στο σύγχρονο Λονδίνο και βάλλονται από την προσωπική τους περιπέτεια. Παράλληλα, μεγαλώνουν τα παιδιά τους και αγωνίζονται είτε να κρατήσουν είτε να απομακρυνθούν από τις επώδυνες ερωτικές τους σχέσεις. Ηλικιακά, επίσης, έχουν συνήθως την αντίστοιχη ηλικία του συγγραφέα, ακολουθώντας τις μεταμορφώσεις του μέσα στο χρόνο. Με άλλα λόγια, ο Κιουρέισι δεν έχει μέχρι τώρα αποφύγει το καθρέφτισμα του δικού του προσωπικού βιώματος στο έργο του, και γι' αυτό άλλωστε έχει κατά καιρούς κατηγορηθεί.

Στο «Σώμα» για πρώτη φορά, ίσως, ο Κιουρέισι απομακρύνεται από τη δική του μέση ηλικία και επιλέγει έναν ήρωα της τρίτης ηλικίας, τον καταξιωμένο σεναριογράφο, με το εμβληματικό όνομα Ανταμ, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τη νεότητά του, σε μια απόπειρα μυθιστορηματικής απόδοσης των ποικίλων «μεταμορφώσεων του εγώ». Σ' αυτή την ευφυή παραβολική νουβέλα, που εμπνέεται από τα τελευταία επιτεύγματα της βιοτεχνολογίας, μέσα από την περιπέτεια του κεντρικού ήρωά του, που παρουσιάζεται ως μια γηραιότερη εκδοχή της περσόνας του Κιουρέισι, επανεξετάζεται ο καρτεσιανός δυϊσμός και η διχοτόμηση σώματος - πνεύματος.

Ο Ανταμ, καταξιωμένος θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος (όπως και ο ίδιος ο Κιουρέισι), με πλήθος δημοσιευμένων άρθρων και με τα απομνημονεύματά του που πρόσφατα κυκλοφόρησαν με τον τίτλο «Πολύ Αργά», αισθάνεται πως η ζωή του πέρασε πολύ γρήγορα, πως τα πιόνια από το σκάκι της ζωής του αφαιρούνταν το ένα μετά το άλλο και πως για να «συμμετέχεις στον κόσμο με ενδιαφέρον και ευχαρίστηση, πρέπει να είσαι νέος και απληροφόρητος». Ο ηλικιωμένος άντρας που έχει συνείδηση της παρακμής του σώματός του αλλά και των σωμάτων που τον περιτριγυρίζουν, πιστεύει πως το σώμα και η ψυχή δεν συμπίπτουν σε μια ανθρώπινη ύπαρξη αλλά πως πρόκειται για δύο διαφορετικές και σαφώς διαχωρισμένες ολότητες. Μια νύχτα σε ένα πάρτι που με κόπο μεταφέρει το ταλαιπωρημένο του σαρκίο, ενημερώνεται για μια λονδρέζικη κλινική όπου και εκτελούνται μεταμοσχεύσεις σωμάτων και με μια ακριβή τεχνική ο εγκέφαλος -η πεμπτουσία δηλαδή της ύπαρξής του- μπορεί να μεταφερθεί σε ένα «νεοσώμα» της επιλογής του και να απαλλαγεί για όσο διάστημα επιθυμεί από την παλιά του «εξάρτυση», το γερασμένο του σώμα, συνδυάζοντας τη σοφία της γηραιάς ηλικίας με τη φρεσκάδα της νεότητας. Χωρίς να αφήνει κάποιον υπαινιγμό για αφήγημα επιστημονικής φαντασίας και χωρίς να εξηγεί την τεχνολογία πίσω από τη μεταμόρφωση του Ανταμ, αποφεύγοντας τις λεπτομέρειες της επέμβασης, ο Κιουρέισι παρέχει ένα επινοητικό αφηγηματικό τέχνασμα για να εξετάσει το φιλοσοφικό του στοχασμό. Ο ήρωας του Κιουρέισι όπως και όσοι πειραματίζονται με την κρυονική και τα βιοτεχνολογικά επιτεύγματα φαίνεται να πιστεύουν πως το κλειδί της προσωπικής ταυτότητας βρίσκεται όχι στα φυσικά τους σώματα αλλά σε κάποιο είδος συνέχισης της συνείδησης μέσα στο χρόνο.

Ο Ανταμ αρπάζει την ευκαιρία και αφού συμφωνήσει με το χειρουργό, το δρα Φρανκενστάιν της νέας εποχής, δραπετεύει για έξι μήνες σε ένα «νεοσώμα», κάνοντας διακοπές από το δικό του, προκειμένου να εντοπίσει το νόημα της φθοράς και να μάθει πώς θα ήταν η ζωή του αν ήξερε εξαρχής όσα ξέρει. Αγοράζοντας ένα επιθυμητό σώμα, σαν να ψωνίζει ένα καινούριο ρούχο, αποφασίζει να αποσυγκολληθεί από την εγκαθιδρυμένη του ταυτότητα, εξασφαλίζοντας μια νέας κοπής προσωπικότητα και μια καινούρια αρχή σε νέο όχημα.

Η απατηλή του νεότητα αποδεικνύεται εφιαλτικά μοναχική, με κακοπληρωμένες δουλειές, σύγχυση, μηχανικές σεξουαλικές επιδόσεις και γίνεται συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης από όσους τον επιθυμούν ερωτικά και αδιαφορούν για τα δικά του αισθήματα. Η πραγματική νεότητα χρειάζεται αθωότητα ή τουλάχιστον άγνοια για να μπορεί να παραβλέπει τις ιδιοτελείς και κακές προθέσεις αυτών που τον προσεγγίζουν, όμως ο Ανταμ, με την πείρα της προηγούμενής του ζωής, είναι σε θέση να διακρίνει τι ζητάνε ή τι χρειάζονται αυτοί που τον πλησιάζουν, ώστε να νοσταλγεί την παλιά του διάσταση, όπου πρόσφερε χαρά σε όσους αγαπούσε μέσα από την προσωπικότητα που είχε οικοδομήσει με προσπάθεια.

Σαν νεαρός Αδάμ πλανιέται στην Ευρώπη, δοκιμάζει την ελευθερία του πειραματισμού, αλλά γεύεται και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν έναν όμορφο αλλά και ασήμαντο, άφραγκο νεαρό. Βαθμιαία αισθάνεται φυλακισμένος σ' αυτό το νεανικό κορμί και νοσταλγεί όχι μόνο την επιστροφή στην παλιά του ζωή με τη σύζυγό του και τα παιδιά του στο Λονδίνο, αλλά και στο παλιό του γνώριμο σώμα, καθώς η νέα του «εξάρτυση» τον βάζει σε απρόβλεπτες περιπέτειες. Διαπιστώνει πως παρ' ότι ο κόσμος είναι διαφορετικός για τους όμορφους, όσοι τον επιθυμούν και τον περικυκλώνουν δεν τον συμπαθούν απαραίτητα, και πως με το παλιό του προσωπείο κατόρθωνε να γνωρίζει πιο ενδιαφέροντες ανθρώπους.

Η μελαγχολική ατμόσφαιρα μεταφέρεται και στις υπόλοιπες εφτά ιστορίες της συλλογής, με τα γνωστά θέματα του συγγραφέα, την πλήξη των αστικών κέντρων, τη φθορά, την παραδοξότητα του ψυχρού χωρίς συναίσθημα σεξ, τον ανικανοποίητο έρωτα, την έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα σε γονείς και σε παιδιά, ανάμεσα σε συζύγους αλλά ακόμα και σε προηγούμενους εαυτούς.

Στο «Στα ίσια» ένας άντρας που αναρρώνει από ένα ατύχημα στο οποίο σχεδόν πνίγηκε, επιστρέφει στην παλιά του ζωή -στο βιαστικό περιστασιακό σεξ, στα ολονύχτια πάρτι, στην απογοήτευση και την ανούσια κατανάλωση ποτών και ανθρώπων. Διαπιστώνει πως «η ασωτία είναι εξοντωτική δουλειά» και όπως και ο Ανταμ στο «Σώμα» γυρεύει κι αυτός έναν κάποιο επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς του, επιθυμώντας να δραπετεύσει από το εκφυλιστικό του παρελθόν.

Στο «Πρόσωπο με πρόσωπο» ένα ζευγάρι διακρίνει στο ζευγάρι που μετακομίζει στον πάνω όροφο το αντίγραφο του εαυτού τους. Οι νεοαφιχθέντες ζουν ακριβώς με το δικό τους τρόπο, κινούνται, ελπίζουν και κάνουν τα ίδια πράγματα και παρατηρώντας τους αναγκάζονται να δουν πως η δική τους ζωή δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική και πως κάτι θα πρέπει να αλλάξουν. Στο «Αντίο, μητέρα», ο μεσήλικας γιος που δυσκολεύεται να αποδεχτεί τη μητέρα του, διαπιστώνει, ύστερα από μια μακρά επίσκεψη σ' αυτήν, πως θα πρέπει να δει τον εαυτό του και τη ζωή του με περισσότερη συμπάθεια.

Με τις μεταμορφώσεις αυτές έρχονται και οι στιγμές έκλαμψης κατά τις οποίες οι ήρωες βγαίνουν από τη ζωή τους και την παρατηρούν. Στα συμπυκνωμένα αυτά αφηγήματα οι προσωπικές και οικογενειακές ιστορίες των χαρακτήρων, άνθρωποι ταραγμένοι συναισθηματικά που περνούν το χρόνο τους σκεφτόμενοι τη ζωή τους και τους οικείους τους, κάποια στιγμή, όλοι σχεδόν, βιώνουν την εμπειρία τού να βλέπουν τους κοντινούς τους όπως πραγματικά είναι, «οι άνθρωποι έμοιαζαν με φωτογραφίες από φιλμ που χρειάζονταν χρόνο για να εμφανιστούν», αποκτώντας σχεδόν ταυτόχρονα και μια πραγματική αίσθηση του εαυτού τους. Και αυτό συμπίπτει με τη στιγμή που αρχίζουν να βλέπουν το είδωλό τους στον καθρέφτη με συμπάθεια.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 29/04/2004