Τα μοναστήρια της Χαλκιδικής

Η Χαλκιδική έχει το μοναδικό προνόμιο να φιλοξενεί στον χώρο της την μακροβιότερη μοναστική κοινότητα του Χριστιανισμού, το Άγιον Όρος του Άθω, της οποίας η Ιστορική πορεία δεν διεκόπη, παρά τις αντίξοες ιστορικές συνθήκες μέσα στις οποίες έζησε μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453. Είναι συγκλονιστικό να σκέπτεται κανείς ότι ο Μοναχισμός, η ηρωική αυτή καί ακριβέστατη μορφή βίωσης του Ευαγγελικού μηνύματος, που προσέφερε κατά καιρούς και τόπους αφθονία καρπών αγιότητας με το αναρίθμητο πλήθος οσίων, ανδρών και γυναικών, αφού εγνώρισε ημέρες δόξης και μεγαλείου κατά την λαμπρή χιλιόχρονη παρουσία της Ρωμανίας (= Βυζαντίου) στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη, στην Συρία, στην Μικρά Ασία, διασώζεται ακόμη ακέραιος και ώριμος με την αποκτηθείσα πολύχρονη ιστορική εμπειρία στην αγιοβάδιστη ανατολική Χερσόνησο της Χαλκιδικής, θαυμαστό απομεινάρι του Βυζαντίου, αλλά και εργαστήριο μέχρι σήμερα πνευματικής τελειώσεως και αδιάλειπτης προσευχής.
Ήταν αδύνατο η ακτινοβόλος παρουσία του Αθωνικού Μοναχισμού, βοηθούμενη και από την γεωγραφική γειτνίαση, να μη οδηγήσει σε ίδρυση μοναστηριών στη Χαλκιδική και εκτός του Αγίου Όρους, και μάλιστα μεγάλων και περιφανών, όπως η Μονή Ιωάννου Κολοβού στην Ιερισσό και της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας στα Βασιλικά.
Αυτά τα μοναστήρια της Χαλκιδικής, τα περισσότερα από τα οποία, σχεδόν όλα, έχουν χαθή καί ερειπωθή, μνημονευόμενα απλώς στις πηγές, ανασταίνει με την επιμελημένη και άρτια εργασία της η κ. Άννα Καραμανίδου. [...]


Το έναυσμα για την παρούσα μελέτη προήλθε από την ενασχόλησή μας σε ερευνητικό πρόγραμμα του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Α.Π.Θ. «Τα μοναστήρια της Μακεδονίας στην Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο» με επιστημονικό υπεύθυνο τον πρωτοπρεσβύτερο καθηγητή π. Θεόδωρο Ζήση.
Διαπιστώνοντας το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η έρευνα σχετικά με τον Μοναχισμό από την αρχή της εμφανίσεώς του στη Μακεδονία μέχρι σήμερα, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με τα πατριαρχικά, αύτοδέσποτα και αυτόνομα-ιδιωτικά μοναστήρια της Χαλκιδικής, εκτός του Αγίου Όρους, που μνημονεύονται στις πηγές, μέχρι την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας πιστεύουμε ότι είναι ενδιαφέροντα, εφόσον παρουσιάζουμε την ιστορική εξέλιξη της ακμής και της παρακμής των τριάντα επτά (37) μοναστηριών που εντοπίσαμε.

Περιεχόμενα
Προλεγόμενα πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Καθηγητού Θεολογικής Σχολής, Α.Π.Θ.
Πρόλογος συγγραφέως
Πίνακας περιεχομένων
Συντμήσεις Περιοδικών και Σειρών
Εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΙΣΑΥΡΩΝ (717-867)
Εισαγωγή
1. Λαύρα του άγιου Ευθυμίου του Νέου στα Βραστάμου (Βραστά)
2. Λαύρα του Ιωάννου Κολοβού στα Σιδηροκαύσια
3. Κελλί του Ιωσήφ του Αρμενίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ (867-1081)
Εισαγωγή
1. Μονή Ιωάννου Κολοβού (Ιερισσός)
2. Μονή του Πύργου (Καρκαρέα)
3. Μονή Αθανασίου
4. Μονή Καρδιογνώστου
5. Μονή Λουκά
6. Μονή Μουστάκωνος
7. Ιερά Μονή αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας […]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (1081-1204)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΩΝ (1261-1453)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε’. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Πίνακας των Μοναστηριών της Χαλκιδικής που έγιναν υποστατικά των Μονών του Αγίου Όρους
Βιβλιογραφία – Βραχυγραφίες
Ευρετήριο
ZUSAMMENFASSUNG
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ