Η έννοια του αρνητικού μεγέθους στη φιλοσοφία

Το δοκίμιο αυτό δημοσιεύθηκε το 1763 και ανήκει στα έργα της δεύτερης φάσης της προ-κριτικής περιόδου, στην οποία ο Kant απομακρύνεται βαθμιαία από τον δογματικό ορθολογισμό, διαμορφώνοντας τις θεμελιώδεις έννοιες της μελλοντικής του κριτικής.

Προσφεύγοντας στη μαθηματική έννοια του αρνητικού μεγέθους, ο Kant θα ορίσει την πραγματική αντίθεση ως μια σχέση εναντίωσης, στην οποία τα αντιτιθέμενα κατηγορήματα δεν αντιφάσκουν, είναι και τα δύο καταφατικά, και αποτελούν ισάριθμες θετικές αρχές ύπαρξης. Ο χαρακτηρισμός, επομένως, "αρνητικά" είναι μια κατά συνθήκη ονομασία, η οποία δεν υποδηλώνει "κατ' ουδένα τρόπο ένα ιδιαίτερο είδος αντικειμένων ως προς την εσωτερική τους φύση". Το αρνητικό μέγεθος δεν αποτελεί, συνεπώς, μια καθαρή άρνηση, ή έλλειψη, αλλά κάτι το θετικό καθαυτό, που αντιτίθεται σ' ένα άλλο θετικό μέγεθος, ως κάτι το καταφατικό.

Επεκτείνοντας την εφαρμογή αυτών των εννοιών στα αντικείμενα της θεωρητικής και της πρακτικής φιλοσοφίας, ο Kant θ' αναζητήσει την εξήγηση του φαινομένου της ύπαρξης έξω από το πεδίο των λογικών σχέσεων, εισάγοντας την έννοια της πραγματικής αρχής, η οποία δεν υπόκειται στον κανόνα της ταυτότητας και την αρχή της αντίφασης.

Θέτοντας υπό αμφισβήτηση την κατηγορία της αιτιότητας ως όρο της δυνατότητας των πραγμάτων, το Δοκίμιο για την εισαγωγή της έννοιας του αρνητικού μεγέθους στη φιλοσοφία (όπως είναι ο πλήρης τίτλος του) θα αποτελέσει ταυτόχρονα το θεμελιωτικό εγχείρημα της καντιανής κριτικής στο φιλοσοφικό σύστημα του Leibniz.