Παρακμή του καπιταλισμού ή παρακμή της ανθρωπότητας;

Ο Ζακ Καμάτ (1935-2025) ήταν Γάλλος πολιτικός στοχαστής και αγωνιστής προερχόμενος από τον μαρξισμό. Στις ι αρχές της δεκαετίας του ’70 εγκατέλειψε την μαρξιστική προοπτική θεωρώντας ότι το κεφάλαιο έχει γίνει κυρίαρχο μην αφήνοντας τίποτε εκτός της ζώνης επιρροής του («δεσποτισμός του κεφαλαίου»), μία κατάσταση στην οποία, ουσιαστικά, δεν υπάρχουν όρια που το κεφάλαιο δεν μπορεί να ξεπεράσει. Το ζήτημα, μάλιστα, δεν είναι ότι το κεφάλαιο κυριαρχεί πάνω στην κοινωνία, ως ένα είδος δεσπόζουσας δύναμης, αλλά ότι το ίδιο αποτελεί ολόκληρη την κοινότητα. Σχεδόν διαισθητικά μπορούμε να δούμε την αξία των ισχυρισμών του Καμάτ. Η ανθρώπινη ζωή φαίνεται να έχει προσλάβει μία όλο και πιο μαζικοποιημένη μορφή, καθώς αυτή διαμορφώνεται από την γέννηση μέχρι τον θάνατο μέσα στους κυρίαρχους θεσμούς του κεφαλαίου. Ο κλασσικός μαρξισμός πίστευε ότι όταν ο καπιταλισμός θα δημιουργούσε τεράστιες παραγωγικές δυνάμεις, θα έφθανε σε ένα σημείο «παρακμής» και θα μετατρεπόταν σε εμπόδιο για την ανάπτυξή τους. Θα εναπόκειτο στον σοσιαλισμό και, κατόπιν, στον κομμουνισμό να συνεχίσει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Ο Καμάτ αυτό το απορρίπτει εντελώς, υποστηρίζοντας ότι η ανάπτυξη των
παραγωγικών δυνάμεων έχει γίνει αποφασιστικής σημασίας για την εγκαθίδρυση του δεσποτισμού του κεφαλαίου.

Σύμφωνα με τον Καμάτ, έχει επέλθει «εξημέρωση της ανθρωπότητας», μία κοινωνική-ψυχολογική κατάσταση όπου το ανθρώπινο ον υποβάλλεται σε ανάλυση, κατάτμηση και κατακερματισμό και, κατόπιν, το κεφάλαιο αναπλάθει το ανθρώπινο ον ως λειτουργία της δικής του διαδικασίας και μάλιστα τα ανθρώπινα όντα, ακριβώς λόγω των πνευματικών τους ικανοτήτων, δεν είναι μονάχα υποδουλωμένα, αλλά έχουν μετατραπεί σε δούλους του κεφαλαίου. Το φαινόμενο της εξημέρωσης είναι η δυσκολία στην ικανότητα να αρχίσει κανείς ι δρα αυτόνομα.

Η εμφάνιση των ιδεολογιών των νέων κοινωνικών κινημάτων δεν αποτελεί για τον Καμάτ την έλευση νέων επαναστατικών κοινωνικών δρώντων αλλά ένα προιόν της διάλυσης της συνείδησης. Αυτή είναι η κατάσταση της Δεξιάς όπως επίσης και της Αριστεράς. Για τον Καμάτ, η εξαφάνιση της τάξης και η έλευση του δεσποτισμού του κεφαλαίου σημαίνει ότι ολόκληρη η πολιτική έχει μετατραπεί σε έναν ανταγωνισμό διαφόρων συμμοριών, καθεμιά από τις οποίες δεν ενσαρκώνει παρά τους κατακερματισμένους τρόπους ύπαρξης του όντος. Για τον Καμάτ, αυτό δεν είναι τίποτε άλλο από το βασίλειο του θανάτου.

Είχε την άποψη ότι ένα κίνημα του μέλλοντος δεν θα είναι η δράση μονάχα μιάς τάξης αλλά της ίδιας της ανθρωπότητας που εξεγείρεται ενάντια στο κεφάλαιο.

Το ανά χείρας βιβλίο είναι το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα.