Η συλλογική μνήμη

"Η συλλογική μνήμη" είναι ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε από τον συγγραφέα του. Ο Maurice Halbwachs συνελήφθη το 1944 από τη Γκεστάπο και εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Βuchenwald, όπου πέθανε την επόμενη χρονιά. Τα χειρόγραφα στα οποία εργαζόταν έως τη σύλληψη του εκδόθηκαν από τους συγγενείς του, μετά το τέλος του πολέμου.

Εμπνευσμένος από τον Emile Durkheim, ο Ηalbwachs πραγματεύεται την έννοια της συλλογικής/κοινωνικής μνήμης. Εξετάζει εμβριθώς τις ατομικές, συλλογικές, κοινωνικές και ιστορικές διεργασίες καθώς και τα χωροχρονικα πλαίσια που συμμετέχουν στην κατασκευή της κοινωνικής μνήμης/σκέψης. Αναφέρεται σε παραγωγικές συγκρούσεις από τις οποίες αναδύεται η αμφισβήτηση του ορθο-λογικού και της ίδιας της πραγματικότητας. Η συνεισφορά του στη συνειδητοποίηση του ότι η πραγματικότητα δεν υπάρχει παρά μονάχα επειδή εμείς, κοινωνικά υποκείμενα (άτομα ή ομάδες), την κατασκευάζουμε σ' ένα συγκεκριμένο περιβάλλον -με επιλογές, απλοποιήσεις, παραμορφώσεις, εκλογικεύσεις, πρόσθεση και αφαίρεση στοιχείων που φιλτράρονται κανονιστικά- είναι καθοριστική.

"Η ανάμνηση", μας λέει, "είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό μια ανακατασκευή του παρελθόντος με τη βοήθεια δεδομένων που δανειζόμαστε στο παρόν, ανακατασκευή την οποία έχουν προετοιμάσει άλλες ανακατασκευές που έχουν δημιουργηθεί σε προηγούμενες εποχές κι απ' όπου η εικόνα του παρελθόντος έχει προκύψει ήδη παραλλαγμένη".

Η συλλογική μνήμη είναι ένα κλασικό πλέον κείμενο αναφοράς για όσους μελετούν ή ενδιαφέρονται για τη μνήμη και τη λειτουργία της σε ατομικό, σε ιστορικό και σε συλλογικό/κοινωνικό πλαίσιο.