Η Δικτατορία της Αργεντινής στον Κινηματογράφο

Η επίμονη ενασχόληση του αργεντίνικου κινηματογράφου μετά το 2000 με τη δραματική πολιτική περίοδο 1976-1983 , είχε ως στόχο την καλλιέργεια της μνήμης, την καταδίκη των εγκλημάτων της χούντας, τη διαμαρτυρία για τον άδικο θάνατο χιλιάδων «εξαφανισθέντων», αλλά και τη διάσωση καθώς και τη διάδοση αυτών των γεγονότων στο κοινό άλλων χωρών.

Οι ταινίες που αναπαράστησαν τα γεγονότα μέσα από το βλέμμα των παιδιών της εποχής, παιδιών που και αυτά έπεσαν θύματα της κρατικής τρομοκρατίας είναι αυτές στις οποίες επικεντρώνεται το βιβλίο. Των παιδιών που σε μικρή ηλικία έγιναν μάρτυρες της απαγωγής και της δολοφονίας των γονιών τους, άλλων, που μεγάλωσαν σε ξένες οικογένειες ως «λάφυρα πολέμου» αλλά και εκείνων που μετά την ενηλικίωση τους, μέσω του κινηματογράφου, ένωσαν τα κομμάτια της προσωπικής τους ιστορίας με την Ιστορία της χώρας τους και παρουσίασαν αυτοβιογραφικές ταινίες μυθοπλασίας ή ντοκιμαντέρ.

Είναι αυτές οι ταινίες , που χαρακτηρίζονται από μια ξεκάθαρη πολιτική ματιά και συμβάλλουν στη διάσωση της μνήμης φέρνοντας στο προσκήνιο τα γεγονότα αυτής της περιόδου.


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Η Λατινική Αμερική έχει μια σημαντική παράδοση στην παραγωγή ταινιών με ήρωες παιδιά. Σε χώρες όπως τη Βραζιλία, το Μεξικό και την Αργεντινή, συναντάμε για ένα μεγάλο διάστημα, από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’50 έναν σημαντικό αριθμό μελοδραμάτων με ήρωες παιδιά. Στην Αργεντινή, η παρουσία των παιδιών σε ταινίες διακόπτεται εξαιτίας της λογοκρισίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας με την δικαιολογία της προστασίας των ανήλικων και της οικογένειας. Όμως, η ταινία Η επίσημη Ιστορία (1985) του Luis Puenzo, ακολουθώντας και αυτή τους κανόνες του μελοδράματος, επαναφέρει την παρουσία του παιδιού στον κινηματογράφο της χώρας, αναφερόμενη στα πρόσφατα εγκλήματα της χούντας, ανάμεσα σε αυτά και τις παράνομες αρπαγές και υιοθεσίες παιδιών εξαφανισθέντων, όπως αναφέρει η Carolina Rocha. Γενικότερα , ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, παρατηρείται μια επιστροφή του ήρωα-παιδιού στον κινηματογράφο της Λατινικής Αμερικής, η παρουσία του οποίου γίνεται ένα μέσον καταγγελίας της κοινωνικής ανισότητας, της καταστολής και της αδικίας. Με τον ερχομό του 21ου αιώνα, η παραγωγή ταινιών με πρωταγωνιστές παιδιά συνεχίζεται, αποκτώντας έτσι πέρα από το κοινωνικό περιεχόμενο κι έναν πιο άμεσο πολιτικό χαρακτήρα.

Αρκετές είναι και οι ταινίες που έχουν γυριστεί στην Αργεντινή από το 2000 και μετά, με άξονα την αφήγηση και την απόδοση των γεγονότων της περιόδου 1976-1983 από την πλευρά της παιδικής ματιάς που μεταφέρουν και το κλίμα της τρομοκρατίας του κράτους μέσα από τα μάτια των πιο αδύναμων. Υπάρχουν ταινίες στις οποίες οι ανήλικοι ήρωες βιώνουν άμεσα την απαγωγή ή τη δολοφονία των γονιών τους και ως μάρτυρες γίνονται με τη σειρά τους θύματα της δικτατορίας, όπως συμβαίνει στην ταινία Infancia Clandestina. Επίσης, γυρίζονται ταινίες με αυτοβιογραφικό περιεχόμενο, όπως το El premio, όπου η μικρή ηρωίδα που ζει απομονωμένη με τη μητέρα της σε μια ξένη παραθαλάσσια πόλη, αδυνατεί να αποδεχθεί την εξαφάνιση του πατέρα της και να προσαρμοσθεί στο νέο της περιβάλλον.

Σε πολλές περιπτώσεις, το παιδί παρακολουθεί την τρομοκρατία του κράτους, αλλά και τη συνενοχή της κοινωνίας στα καθημερινά εγκλήματα, χωρίς να μπορεί να αντιληφθεί τις δραματικές συνέπειες τους, όπως συμβαίνει στην ταινία Andres no quiere dormir la siesta. Σε πολλές ταινίες πάλι, η εισαγωγή τους ή κάποιο φλας-μπακ, αναπαριστά το παρελθόν του ενήλικα πλέον ήρωα ή ηρωίδας, όταν ως παιδί βίωνε την τραυματική εμπειρία που τον/ την διαμόρφωσε καθοριστικά στην υπόλοιπη ζωή του, όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια των ταινιών (Un Buda, Cordero de Dias).

Σίγουρα δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε μελοδραματική αυτή η επιλογή . Το βλέμμα του παιδιού, από νωρίς στον μοντέρνο κινηματογράφο από το 1945 δηλαδή και μετά, έδωσε ιδιαίτερα σημαντικές ταινίες που κατήγγειλαν τον φασισμό και τη φρίκη του πολέμου. Θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε την περίπτωση του ιταλικού νεορεαλισμού και τις ταινίες του Roberto Rossellini Ρώμη ανοχύρωτη Πόλη (1945) και Γερμανία έτος 0 (1948) του ίδιου σκηνοθέτη. Επίσης, η μεταπολεμική πραγματικότητα και η δυσκολία της καθημερινής ζωής θα δοθεί μέσα από τη ματιά ενός παιδιού στη νεορεαλιστική ταινία του Vittorio De Sica Κλέφτης ποδηλάτων (1948 ).

Η αφήγηση των γεγονότων από την πλευρά του παιδιού που υπογραμμίζει τη σκληρότητα των γεγονότων στη Λατινική Αμερική, βασίζεται δυστυχώς σε αμέτρητες αληθινές ιστορίες και έχει ως στόχο και την «ευαισθητοποίηση» του θεατή. Στην Αργεντινή, οι ταινίες μυθοπλασίας που αναφέρονται στην τρομοκρατία του κράτους, όπως τη βίωσαν τα παιδιά των οποίων οι γονείς εξαφανίσθηκαν, αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του κινηματογραφικού υλικού που αναφέρεται στη δικτατορία. Καταφέρνουν να μεταφέρουν στην οθόνη το προσωπικό και συλλογικό τραύμα της εξαφάνισης που βαραίνει δημιουργούς και θεατές και να υπερασπιστούν την αλήθεια που επί χρόνια είχε εσκεμμένα αποκρυφθεί. Αυτές οι ταινίες, πολλές φορές αφιερωμένες στη μνήμη των θυμάτων αποτελούν δικαίωση, αλλά και συμμετοχή στη γενικότερη ανάδειξη της μνήμης που ξεκινά από το 2003 και μετά.