Το παιδί ζιγκ-ζαγκ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Ο Νόνο Φάιερμπεργκ είναι ένα δεκατριάχρονο αγόρι. Την παραμονή των γενεθλίων του θα πάρει το τρένο για να πάει στον θείο του, όμως δεν θα φτάσει ποτέ στον προορισμό του.
Στη διαδρομή θα συναντήσει τον μυστηριώδη Φέλιξ Γκλικ, ο οποίος θα τον παρασύρει σε μια παράξενη περιπέτεια, με κόλπα, παρανομίες, κυνηγητά της αστυνομίας. Στο τέλος αυτού του ταξιδιού μύησης, ο Νόνο θα λύσει όλους τους γρίφους γύρω απ' τη μητέρα που δεν γνώρισε ποτέ και θ' απαντήσει στην ερώτηση «Ποιος είμαι;». Ένα μυθιστόρημα δροσερό κι ανάλαφρο, όπου ο συγγραφέας με φαντασία, ποιητική διάθεση και τρυφερότητα μοιράζεται με τους ενήλικες τη χαρά ενός ταξιδιού στην παιδική ηλικία.





ΚΡΙΤΙΚΗ




«Ποιος θα δείξει ένα παιδί όπως στ' αλήθεια είναι; Ποιος θα το τοποθετήσει στον αστερισμό του με μέτρο της απόστασης το χέρι του;». Η απορία του Ράινερ Μαρία Ρίλκε φαίνεται να βρίσκει απάντηση στο τελευταίο μυθιστόρημα του Νταβίντ Γκρόσμαν. Γιατί το θέμα του βιβλίου που πρωτοκυκλοφόρησε πριν από πέντε χρόνια και έχει ήδη μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες περιστρέφεται γύρω από τον κόσμο των παιδιών, σε μια προσπάθεια να αγγίξει τον πυρήνα της ζωτικότητάς τους και να τα μεταφέρει, όσο γίνεται πιο ανώδυνα, στον κόσμο των μεγάλων. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια υπόθεση ενηλικίωσης, ένα κλασικό Bildungsroman, γεγονός που φαίνεται να διαποτίζει το ύφος της γραφής και να καθορίζει αυτούς στους οποίους απευθύνεται: παιδιά με ανησυχίες ενηλίκων και ενήλικοι που δεν απώλεσαν ποτέ την παιδικότητά τους.

Η αεικίνητη φιγούρα ενός παιδιού υπάρχει ήδη στον τίτλο του βιβλίου. Το «παιδί ζιγκ-ζαγκ» μπορεί να είναι η ονομασία-φόρος τιμής που αποδίδει ο συγγραφέας στον νεαρό ήρωά του Αμνον Φάιερμπεργκ, η περιγραφή του όμως διά του στόματος της συμμάχου, γκουβερνάντας, confidante, και φίλης του πατέρα του, Γκάμπι, παραπέμπει σε όλους τους νεαρούς ταραξίες: «Φυσικά και δεν μπορούν όλοι να προσαρμοστούν στην τετράγωνη λογική του σχολείου! Οπως υπάρχουν άνθρωποι στρογγυλοί ή σε σχήμα οκτώ, υπάρχουν παιδιά και σε σχήμα τριγωνικό ας πούμε, και ­ γιατί όχι; ­ υπάρχουν παιδιά σε σχήμα ζιγκ-ζαγκ!»

Η παιδική ψυχολογία φαίνεται να ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον Γκρόσμαν, τόσο σε λογοτεχνικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Γεννημένος το 1954 στην Ιερουσαλήμ, ο συγγραφέας δεκατριών παιδικών βιβλίων, τριών μυθιστορημάτων και δύο non-fiction βιβλίων επιθυμεί να δίνει «ένα λογοτεχνικό φιλί στο μάγουλο ενός παιδιού πριν από τον ύπνο του», ενώ ως πατέρας δύο αγοριών ανησυχεί και παρακολουθεί την εξέλιξή τους. Ο ίδιος παραδέχεται ότι το τελευταίο βιβλίο του είναι ένα δώρο για τον μεγάλο του γιο, που ετοιμάζεται για το «μπαρ-μιτσβά» του, την εβραϊκή εορτή ενηλικίωσης. «Επειδή είχα τελικά έναν πολύ συγκεκριμένο αναγνώστη, υπάρχει κάτι πολύ προσωπικό σε αυτό το βιβλίο: μια πραγματική συζήτηση ανάμεσα σε πατέρα και γιο».

Από αυτόν τον πολύ συγκεκριμένο αναγνώστη φαίνεται να προέρχεται και ο καθ' όλα συμπαθής ήρωας. Ο Άμνον Φάιερμπεργκ ή απλά Νόνο κατοικεί στην Ιερουσαλήμ και είναι σχεδόν δεκατριών ετών. Την παραμονή των γενεθλίων του ετοιμάζεται να πάρει το τρένο για να γιορτάσει το «μπαρ-μιτσβά» του στη Χάιφα με τον συντηρητικό θείο Σαμουήλ. Καθώς η εικόνα του πατέρα του (γνωστού και ως Κ.Α.Φ.Κ.Α., δηλαδή Κατσούφης - Αψύς - Φαλακρός - Και - Ασουλούπωτος) δίπλα στη γυναίκα που τον συνοδεύει εδώ και χρόνια μικραίνει στον σταθμό ο νεαρός ήρωας φαντάζεται τι θα επακολουθήσει και ο αναγνώστης ενημερώνεται για τις ασταθείς οικογενειακές ισορροπίες στην οικία των Φάιερμπεργκ.

Αλλά προτού προλάβει να ανησυχήσει ξεκινά μια σειρά από εκπλήξεις. Ένα περιστατικό στο βαγόνι του λιλιπούτειου ταξιδιώτη με πρωταγωνιστές έναν αστυνομικό και έναν κατάδικο αφήνει πίσω ένα γράμμα που του αποκαλύπτει ότι βρίσκεται στην αρχή μιας περιπέτειας-δώρο για τα γενέθλιά του. Το ταξίδι στον πληκτικό θείο ακυρώνεται και ο Νόνο λαμβάνει οδηγίες για ανεύρεση ενός μυστηριώδους ξένου που θα είναι σε θέση να του απαντήσει στο τρομερό ερώτημα-σύνθημα «ποιος είμαι;»

«Αν διαθέτεις μυαλό κοφτερό και μάτι αετήσιο» ­ επαφίεται στις ικανότητες του ήρωα στο γράμμα της η Γκάμπι ­ «θα ζήσεις την πιο συναρπαστική περιπέτεια που έλαχε ποτέ σ' ένα δεκατριάχρονο αγόρι». Πράγματι, το ένστικτο του μικρού Νόνο θα τον οδηγήσει πιο σωστά από τις πατρικές οδηγίες και θα βρει αυτόν που μπορεί να του απαντήσει καλύτερα από όλους στο ερώτημά του. Ο Φέλιξ Γκλικ είναι ένας εβδομηντάρης με μάτια μωρού σε πρόσωπο ενήλικου, μύτη σμιλεμένη σε γρανίτη, κομψό άσπρο κουστούμι και πολύχρωμη γραβάτα. Ανασκαλεύοντας τη μνήμη του ο Νόνο θα αναγνωρίσει τον μεγαλύτερο απατεώνα της χώρας, ληστή τραπεζών και εκμεταλλευτή κυβερνήσεων, με ιδιωτικό γιοτ και αμέτρητες ερωμένες, του οποίου η σύλληψη ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία στην καριέρα του αστυνόμου πατέρα του.

Γεμάτος ερωτηματικά ο Νόνο θα ακολουθήσει τον ηλικιωμένο κύριο για να ζήσει πραγματικά τη μεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής του, που περιλαμβάνει διαρρήξεις, μεταμφιέσεις, λουκούλλεια γεύματα και ακριβά αυτοκίνητα. Παράλληλα θα καταφέρει να απαντήσει και σε μια σειρά από ερωτήματα που αφορούν την πραγματική του μητέρα και ένα κομμάτι από το γενεαλογικό του δέντρο που του είχε σκόπιμα αποσιωπηθεί. Η υπόθεση περιπλέκεται καθώς εμπλέκει μια διάσημη ηθοποιό που ακούει στο όνομα Λόλα Τσιπερόλα, ένα εργοστάσιο σοκολατοποιίας, ένα μυστηριώδες δώρο σε τραπεζική θυρίδα και εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Και όταν όλα αυτά τελειώσουν, ο ήρωας θα είναι πλέον πιο έτοιμος από ποτέ για το «μπαρ-μιτσβά» του. Έχοντας ανακαλύψει μόνος του τον δρόμο της ενηλικίωσης, που περιλαμβάνει επώδυνες απομυθοποιητικές διαδικασίες, θα συναντήσει στο τέλος του ταξιδιού τους νεκρούς και ζωντανούς κηδεμόνες του στις πραγματικές τους διαστάσεις.

«Η νύχτα ήταν παράξενη. Όλα θρόιζαν και μουρμούριζαν. Ένιωθα μετέωρος. Σαν να μην ανήκα πουθενά. Ένας αγνοούμενος. Κάποιος που χάθηκε. Αλλόκοτο συναίσθημα. Λες κι αιωρείσαι στο Διάστημα. Σίγουρα αυτός ήταν ο λόγος που η αστυνομία δεν κατάφερνε να βρει όσους αναζητούσε. Επειδή επιθυμούσαν να παραμείνουν αγνοούμενοι. Όταν όλοι έχουν χάσει το ίχνη σου, είσαι πια κύριος του εαυτού σου. Περιφέρεσαι όπου θέλεις. Είσαι μοναδικός.» Η μαγική πορεία προς τη συνειδητοποίηση της μοναδικότητας του καθενός μας αποδίδεται από τον Νταβίντ Γκρόσμαν με τις κατάλληλες δόσεις φαντασίας και χιούμορ, συστατικά που μεταφέρονται επιτυχώς και στην ελληνική απόδοση του βιβλίου.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 14-11-1999