Ταράς Μπούλμπα

Η πασίγνωστη ιστορική νουβέλα Ταράς Μπούλμπα περιλαμβανόταν στη συλλογή «Μίργκοροντ» μαζί με τα διηγήματα Γαιοκτήμονες της παλαιάς εποχής και Ιστορία της διαμάχης του Ιβάν Ιβάνοβιτς με τον Ιβάν Νικηφόροβιτς, αλλά διαφέρει πολύ από τα διηγήματα αυτά. Εδώ περιγράφεται ο ηρωικός αγώνας των Ζαποροζιάνων κοζάκων κατά των Πολωνών, χωρίς να αποσιωπάται η αγριότητά τους. Ο Μπούλμπα είναι φοβερά πεισματάρης. Ήταν από εκείνους τους χαρακτήρες που θα μπορούσαν να σφυρηλατηθούν στο δύσκολο 15ο αιώνα, στη μισονομαδική εκείνη γωνιά της Ευρώπης, όταν όλη η νότια αρχέγονη Ρωσία, παρατημένη από τους πρίγκηπές της, είχε ερημωθεί και είχε κατακαεί μέχρι το τελευταίο χόρτο, απ’ τ’ ασυγκράτητα μογγολικά στίφη όταν, στερημένος απ’ το σπίτι του κι από κάθε λογής στέγη, ο άνθρωπος έγινε αναγκαστικά ριψοκίνδυνος ξεχνώντας πως υπάρχει φόβος στον κόσμο. Την πανάρχαιη ειρηνική σλαβική ψυχή την ατσάλωσε η φλόγα του πολέμου και ξεπήδησε το κοζάκικο, αυτό το πλατύ, το ξέφρενο δημιούργημα της ρωσικής ψυχής.

Ο Γκόγκολ με αυτό το έργο, αλλά και με την όλη συγγραφική παραγωγή του, έγινε ο άνθρωπος που βοήθησε τη Ρωσία να δει τον εαυτό της, για να μπορέσει έπειτα από αυτό ν’ αλλάξει. Και αυτόν τον Γκόγκολ που, όσο λίγοι, ήξερε να αποκαλύπτει κάθε χυδαιότητα της ζωής και κάθε ταπεινό κίνητρο και να καλλιεργεί στους ανθρώπους, με τον τρόπο αυτό, την έφεση για το καλό, είναι που γνωρίζουν και θα γνωρίζουν, και θα μελετούν οι άνθρωποι κάθε χώρας, που θα θέλουν τους συνανθρώπους τους αντάξιους του τίτλου του ανθρώπου.