Αξίες και κριτική του πολιτισμού στον ύστερο Μαρκούζε

Η κριτική του πολιτισμού στο ύστερο έργο του Χέρμπερτ Μαρκούζε αφορά την στοιχειοθέτηση της υποδούλωσης της κοινωνικής συνείδησης στις αναπτυγμένες κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες. Την ίδια στιγμή, και αντίστροφα, ανατρέχοντας στην ιλιγγιώδη ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, εντοπίζει ανοιχτές δυνατότητες χειραφέτησης από την καταπίεση, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν στα πλαίσια ενός κριτικού πολιτικού προγράμματος. Οι εν λόγω δυνατότητες εντάσσονται στα πλαίσια μιας κριτικής της κοινωνικής συνείδησης, η οποία έχει αντικειμενικά χαρακτηριστικά, όπως προκύπτουν από την ανάλυση του δυτικού πολιτισμού στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Επιμένοντας στην ερωτηματοθεσία της προβληματικής της καταπίεσης, αναδεικνύεται ότι η ανάπτυξη των υλικών όρων της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας μπορεί μεν να παράγει μια μορφή ολοκληρωτικής κυριαρχίας, αλλά την ίδια στιγμή δίνει και τη δυνατότητα να σκεφτούμε την κοινωνία χωρίς τους καταπιεστικούς της μηχανισμούς. Τούτο δεν σημαίνει ότι επειδή έχουν αναπτυχθεί οι παραγωγικές δυνάμεις, τότε αναγκαία θα επέλθει και η χειραφέτηση. Πλην όμως αυτή η ανάπτυξη δίνει τη δυνατότητα στην κριτική σκέψη να αναστοχαστεί στους πολιτικούς και κοινωνικούς όρους, οι οποίοι ενεργοποιούν τη δυνατότητα ως μη καθορισμένη a priori. Η κριτική θεωρία του Μαρκούζε αφορά, με άλλα λόγια, τη σύνδεση της ανάλυσης των υλικών όρων με την πολιτική θεωρία της ύστερης κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Η συστηματική θεματοποίηση και αλληλοσυμπλήρωση των αναλύσεων των δύο μεγάλων έργων της ύστερης περιόδου του φιλοσόφου (Έρως και Πολιτισμός και Μονοδιάστατος Άνθρωπος) και η απόληξή τους σε πολιτικές και κοινωνικές θεματικές της ίδιας της ιστορικής κίνησης (βία, σχέση ανθρώπου-φύσης, γυναικείο ζήτημα) αναδεικνύει το έργο του επίκαιρο ως τις ημέρες μας.