Η χρήση και η κατάχρηση της ιστορίας

«Oι Πατέρες της Ιστορίας ήταν Έλληνες. Οι σημερινοί ιστορικοί της αρχαιότητας προτιμούν να ξεχνούν ότι μερικά από τα καλύτερα μυαλά της αρχαιότητας δεν εντυπωσιάζονταν καθόλου από αυτό το επίτευγμα. Η ιστορία ως κλάδος ήταν ανέκαθεν πρώτη στις προτιμήσεις των ευφυολόγων· είναι, λένε, εσφαλμένη, είναι επικίνδυνη, είναι ψεύτικη. Οι σημερινοί ιστορικοί μπορούν άνετα να αγνοήσουν τους σαρκασμούς και τις αμφισβητήσεις ορισμένων, ακόμη και του Γκαίτε—αλλά ο Αριστοτέλης είναι άλλη υπόθεση· ο Αριστοτέλης, στο κάτω-κάτω, καθιέρωσε πολλές επιστήμες και ιδιοποιήθηκε όλες τις άλλες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όλες εκτός από την ιστορία και την οικονομία. Δεν σάρκασε την ιστορία, την απέρριψε.»

Έτσι αρχίζει η πρώτη από τις συναρπαστικές εξορμήσεις του Φίνλεϊ στην αρχαία ιστορία, γύρω από τα κεντρικά θέματα: πώς σκέφτονται οι λαοί για το παρελθόν τους, και πόση σημασία έχει γι’ αυτούς· πώς αντιλαμβάνονταν οι πρώτοι –έλληνες, φυσικά– ιστορικοί το παρελθόν (ήταν μύθος; ήταν ιστορία;)· πώς χρησιμοποίησαν (και καταχράστηκαν) οι νομοθέτες το παρελθόν για να δικαιώσουν τις ενέργειές τους· πώς κάθε νέα γενιά επανερμηνεύει και δημιουργεί εκ νέου το παρελθόν· πώς οι σύγχρονοι ιστορικοί οδηγούνται από τις προκαταλήψεις τους όταν ερμηνεύουν «αντικειμενικά» το παρελθόν.