Η μητέρα των θεών

Την κατάρριψη ή μάλλον την αποδυνάμωση δύο μύθων επιχειρεί ο καθηγητής Ιστορίας των αρχαίων θρησκειών στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης Φιλίπ Μπορζό. Οι δύο αυτοί μύθοι -που αιχμαλώτισαν τη μοίρα της Μητέρας- είναι δημιουργήματα επιστημονικά. Πλάστηκαν από ψυχαναλυτές, ανθρωπολόγους και ειδικούς του γυναικείου (φεμινιστικού) κινήματος, για να αποδείξουν την ύπαρξη και κυριαρχία μιας παγκόσμιας μητριαρχίας πριν από την ανατροπή της και την επικράτηση στην αρχαϊκή περίοδο του ανδρικού φύλου.

Ο πρώτος μύθος θέλει μια μεγάλη θεά -Μητέρα θεών και ανθρώπων- την Κυβέλη ως επιβίωση ενός κλασικού πανθέου μιας αρχέγονης και παγκόσμιας προϊστορικής μορφής και όλες τις διάφορες θεές του πολυθεϊσμού ως μεταγενέστερες μεταμορφώσεις της. Κατά τον Μπορζό η άποψη αυτή έχει τις ρίζες της στο 19ο αιώνα, όταν επιχειρήθηκε η σύζευξη Κυβέλης και μιας θεάς της νεολιθικής εποχής, γεφυρώνοντας αυθαίρετα πέντε χιλιετίες και πολλούς μεγάλους πολιτισμούς.

Στο δεύτερο μύθο, που είναι πιο σύγχρονος ακόμη, παρουσιάζεται η Παρθένος Μαρία ως αυτή που διαδέχτηκε τις μεγάλες αρχαίες θεές.

Τίποτε πιο άστοχο, λέει ο Μπορζό: η έρευνα -η ιστορική και τεκμηριωμένη έρευνα- «δεν καταλήγει στην ιδέα μιας άμεσης κληρονομιάς, αλλά, αντιθέτως, στην ιδέα μιας συνάντησης και μιας σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο πλήρως διακεκριμένες μορφές». Οι δυο μύθοι, κατά το συγγραφέα, μεταφέρουν το ίδιο μήνυμα: είτε προς τα πίσω στρέψουμε την Κυβέλη είτε την ερμηνεύσουμε σε συνάρτηση προς το χριστιανικό της μέλλον, η μητέρα των θεών λειτουργεί ως «επιχείρημα που στηρίζει τη φαντασίωση περί μονοθεϊσμού θηλυκού γένους».

ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001