Η νύχτα του λύκου ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Αν η ζωή είναι ένα όνειρο αιώνιο και συνεχές, οι άνθρωποι, που πιστεύουν στις υποσχέσεις ενός αβέβαιου Μεσσία ή χειροκροτούν τον Πάπα που ευλογεί τους πιστούς μέσα από το αυτοκίνητό του, μπορεί να έχουν τις ίδιες αυταπάτες με το σταυρωτή και τον προδότη. Ο Ιούδας μπορεί να είναι ο αντικατοπτρισμός του αντιπάλου του Ιησού και «Η νύχτα του λύκου» εκείνο το ουρλιαχτό της Ιστορίας που επαναλαμβάνεται αιώνες τώρα, πάντα ίδιο, αλλά και με χιλιάδες παραλλαγές.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Σεμπαστιάνο Βασάλι, που γεννήθηκε στη Γένοβα και ζει τώρα στο Πιεμόντε, ανήκει στη νεότερη γενιά των Ιταλών συγγραφέων, που επανέρχονται συχνά σε διασκευές, μεταναγνώσεις και μυθιστορηματικές ακόμη αναπλάσεις περικοπών, χωρίων ή και ολόκληρων κεφαλαίων από την Καινή, κυρίως, Διαθήκη. Η «Νύχτα του λύκου», απ' αυτήν την άποψη, συνιστά μια ακόμη επαναπροσέγγιση χαρακτήρων, πράξεων και βίων, που προσδιόρισαν με ιδιαίτερα αποφασιστικό τρόπο όχι μόνο το εννοιολογικό υπόβαθρο ενός συγκεκριμένου δόγματος αλλά τη συμπεριφορά και τα ήθη των καθολικών.

Ο Τούρκος πολίτης Φαρούκ Οζγκούν, γεννημένος στο Νεουσεχίρ το 1953, έμπορος στο επάγγελμα, ή αλλιώς Μεχμέτ Αλί Αγκτσά ή Χαμίτ Γκόρανκ, πιστεύει ακράδαντα ότι είναι μια μετενσάρκωση του Ιούδα του Ισκαριώτη που θέλει να σώσει τον κόσμο δολοφονώντας τον Πάπα: «Ο Γιεοσούα ήρθε στη γη για να αποκαταστήσει μια άμεση σχέση ανάμεσα στο Θεό και τους ανθρώπους και για να δείξει πόσο ψεύτικες είναι οι θρησκείες που είναι φτιαγμένες από οικοδομήματα, ιερείς και θυσιασμένα ζώα· αλλά οι μαθητές του κατασκεύασαν ύστερα, στ' όνομά του, ένα Ναό ακόμη πιο μεγάλο και τερατώδη από εκείνον της Ιερουσαλήμ, και συ είσαι ο κληρονόμος της παράδοσής τους. Καταλαβαίνεις, τώρα, γιατί έπρεπε να σε σκοτώσω; Εγώ που είδα τον Γιεοσούα να πεθαίνει στο σταυρό, έπρεπε να φροντίσω να τελειώσει αυτό το σκάνδαλο...» (βλ. σελ. 187). Ομιλεί ένας ανίατα ψυχασθενής, ένας τυπικός παράφρων ή ένας που ονειρεύεται διαρκώς ότι δεν είναι άλλος παρά ο Ιούδας; Ο Σεμπαστιάνο Βασάλι υποστηρίζει εντέχνως το δεύτερο ενδεχόμενο, προτείνοντας να διαβάσουμε κι εμείς την Ιστορία ως μέγα Αίνιγμα. Ο Ιούδας της «Νύχτας του λύκου» δεν προδίδει τον Γιεοσούα ή Χα-Νόζρι (=τον Ξένο), επονομαζόμενο, επίσης, Χα-Νατζάρ (=ο Σκοτεινός), αλλά αναλαμβάνει είκοσι αιώνες μετά την εκτέλεση ενός σχεδίου που προστατεύει κατ' αυτόν τη διάσωση και δικαίωση του Διδασκάλου: η αντιστροφή / μεταστροφή του ρόλου του ιστορικού Ιούδα είναι πλήρης, το μυθιστόρημα γεννιέται κι ολοκληρώνεται μέσα σ' ένα κοίταγμα στον καθρέφτη του κόσμου.

Στον επινοημένο αλλά αδρά γραμμένο διάλογο Γιεοσούα - Ιούδα μαθαίνουμε ότι τα ριζώματα Καλού και Κακού είναι σε θέση όχι μόνο να συνομιλήσουν αλλά μπορούν από κοινού να υπονομεύσουν χρόνιες πλάνες. Ο αφηγηματικός λόγος προτείνει δηλαδή μία καλειδοσκοπική επανεξέταση του πραγματικού, μία καλά συγκροτημένη αναδίπλωση των κειμενικών παραμέτρων. Υπογραμμίζω ενδεικτικά: «Εσύ κι εγώ», του είπε [του Ιούδα] είμαστε οι δύο επιφάνειες ενός μοναδικού πράγματος, οι αχώριστες όψεις μίας και μοναδικής πραγματικότητας. Το φως και το σκοτάδι, το γλυκό και το πικρό, το απλό και το περίπλοκο... Θα το καταλάβεις ζώντας. Το δικό μου πεπρωμένο συμπληρώνεται σε λίγο χρόνο, γιατί είναι απλό. Το δικό σου, αντίθετα, είναι βασανιστικό, και η ιστορία σου θα κρατήσει πολύ, πάρα πολύ...» (βλ. σελ. 166).

Δεν έχουμε ασφαλώς να κάνουμε μ' ένα βλάσφημο ή ιερόσυλο βιβλίο: η σημασιολογική του προοπτική είναι καθαρά υπόθεση μιας δημιουργικής αναδιάταξης των ιστορικών όρων, χωρίς προκρούστειες εμμονές ή δυσβάσταχτες προκαταλήψεις. Ο Σεμπαστιάνο Βασάλι είναι δόκιμος συγγραφέας: το υλικό του δεν στομώνει την αφηγηματική ροή, οι διασκελισμοί, των χρόνων, αν και ιδιαίτερα μεγάλοι, δεν θολώνουν τα μυθιστορηματικά τοπία, οι κρίσιμοι τόποι, προς το τέλος του βιβλίου, ενοποιούνται προς όφελος της όλης αναγνωστικής εμπειρίας. Η μετάφραση κατόρθωσε να μεταφέρει αλώβητη στη γλώσσα μας την αμεσότητα και την υφολογική καθαρότητα του πρωτοτύπου.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/06/2001