Κοινωνία και οικονομία της Θεσσαλονίκης του 18ου αιώνα

Η Θεσσαλονίκη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 1430 και έως το 1912, οπότε πέρασε στο ελλαδικό κράτος, ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Όταν οι Οθωμανοί αναχώρησαν εσπευσμένα από την πόλη, άφησαν πίσω το πλούσιο ιεροδικαστικό αρχείο τους. Το αρχείο αυτό περιέχει έγγραφα που χρονολογούνται από το 1694 έως το 1912 και είναι στην πλειονότητά τους ανεξερεύνητα. Αν τα έγγραφα αυτά ερευνηθούν, τα στοιχεία που θα προκύψουν θα έχουν ενδεχομένως τη δυνατότητα να ανασυνθέσουν ιστορικά την περίοδο κατά την οποία συντάχθηκαν. Η αξία τους είναι συνεπώς ανυπολόγιστη. Σε ένα δείγμα των εγγράφων αυτών στηρίχθηκε το βασικό μέρος του παρόντος βιβλίου.

Η εργασία αποτελεί μια μελέτη της κοινωνίας και της οικονομίας της Θεσσαλονίκης κατά τα μέσα του 18ου αιώνα. Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν προέκυψαν κυρίως από τη μελέτη των πρωτογενών πηγών και δευτερευόντως από την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Οι πρωτογενείς πηγές που ερευνήθηκαν είναι δυο ιεροδικαστικοί κώδικές του ιεροδικείου της πόλης που περιέχουν καταγραφές για την περίοδο μεταξύ του 1756 και του 1758.

Η επιλογή του θέματος υπαγορεύθηκε κυρίως από το γεγονός ότι ο δέκατος όγδοος αιώνας αποτελεί μια περίοδο της ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που παραμένει σχεδόν ανεξερεύνητη. Όσον αφορά τη Θεσσαλονίκη, οι πληροφορίες είναι αποσπασματικές και βασίζονται κυρίως σε δυτικές πηγές, όπως για παράδειγμα στην αλληλογραφία του βενετικού προξενείου ή μαρτυρίες επισκεπτών και περιηγητών.

Στόχος της εργασίας είναι η ανασυγκρότηση των οικονομικών και των κοινωνικών σχέσεων στην πόλη κατά τα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα – για τον λόγο αυτό, από τους κώδικες επιλέχθηκαν οι εξήντα υποθέσεις που αφορούν τις αγοραπωλησίες-μεταβιβάσεις ακινήτων. Λόγω της εξειδίκευσης των υποθέσεων και της συμβολαιογραφικής φύσης των εγγράφων, μπορούμε να πούμε ότι η μελέτη έδωσε σε πρώτο επίπεδο την «κτηματομεσιτική κίνηση» της πόλης, πράγμα που βοήθησε στη συγκρότηση της οικονομικής εικόνας της. Σε δεύτερο επίπεδο η έρευνα έδωσε πλήθος στοιχείων για τα άτομα που εμφανίζονται στα έγγραφα και τις μεταξύ τους σχέσεις, συμβάλλοντας έτσι στη συγκρότηση της κοινωνικής εικόνας της πόλης.