Αύγουστος

Έξι μέρες του Αυγούστου είναι αρκετές για να καταρρεύσει ό μύθος μιας ζωής και να αποκαλυφθεί η τέλεια, τακτοποιημένη ζωή της Έλληνς σε όλο της το... μεγαλείο.
Μια συνταρακτική είδηση με αλυσιδωτές αντιδράσεις οδηγεί την ηρωίδα σ' έναν αγωνιώδη μονόλογο, μέσα από τον οποίο ανασυνθέτει ψηφίδα ψηφίδα τη ζωή της - από τα παιδικά χρόνια στο Μεσολόγγι, τη δικτατορία, την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον πρώτο έρωτα και το λαμπερό της γάμο, ώς τη συνειδητοποίηση ότι ο έγγαμος βίος και η μητρότητα χάνουν σιγά σιγά τη λάμψη τους και μεταμορφώνουν μια ζωντανή και ελεύθερη κοπέλα σε «ρόλο».
Μια εσωτερική αναζήτηση που κινείται μέσα από το χιούμορ και την ειρωνεία στη διάλυση των ψευδαισθήσεων, στην οδύνη και τελικά στην ελπίδα.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Διαβάζω το καινούριο, δεύτερο κατά σειρά μυθιστόρημα της Τατιάνας Αβέρωφ (προηγήθηκε το 2000 το Ξέφωτο) και καταλαβαίνω αμέσως γιατί βρέθηκε τόσο γρήγορα και για τόσο διάστημα στις κορυφαίες θέσεις των υψηλών κυκλοφοριών. Τα αισθήματα και οι δοκιμασίες που βιώνουν οι ήρωές του προέρχονται από την πιο καυτή καθημερινότητα: τις οικογενειακές σχέσεις και τα περίπλοκα, συχνά ακανθώδη προβλήματά τους -παιδιά εναντίον γονέων, γονείς εναντίον παιδιών, σύζυγοι εναντίον συζύγων και όλοι εναντίον όλων. Αυτό είναι το κλίμα που στοιχειώνει πέρα ώς πέρα τον Αύγουστο: Μητέρα κοντά στα πενήντα, με ελαφρώς τραυματικά παιδικά χρόνια και έντονη συνείδηση της ταπεινής ταξικής της καταγωγής, παντρεμένη με ιδιοκτήτη μεγάλου κηφισιώτικου σχολείου και καθ' ολοκληρίαν πλέον αποκαταστημένη, αναγκάζεται αιφνιδίως να ξεδιπλώσει και να αντικρίσει πανοραμικά τη ζωή της με αφορμή ένα απρόβλεπτο γεγονός. Ο γιος της εξαφανίζεται στην περιοχή των Γρεβενών και η ίδια κλείνεται απελπισμένη στο σπίτι, όπου και βυθίζεται στις μνήμες της, περιμένοντας νέα από τον άντρα της, που σπεύδει να πάρει μέρος στις έρευνες οι οποίες γίνονται για την ανεύρεση του αγνοουμένου.



Από τα μέσα αφήγηση



Η Αβέρωφ χρησιμοποιεί για την ανάπτυξη του μύθου του έργου της μία αμιγώς ενδοδιηγητική αφήγηση: ό,τι μαθαίνουμε για τις περιπέτειες που διαδραματίζονται στον Αύγουστο, το μαθαίνουμε από το μακρύ και συνεχή, χωρίς καμία διακοπή, μονόλογο της πρωταγωνίστριας. Η Ελλη, σύζυγος του Φώτη Ζωγράφου και μητέρα του ανυπότακτου και μονίμως εξοργισμένου με τα πάντα Αδριανού, μιλάει σε δύο χρόνους: παρελθοντικό και τρέχοντα. Στον τρέχοντα χρόνο παρακολουθούμε την εξέλιξη της έρευνας για την εξαφάνιση του Αδριανού μέχρι τον οριστικό φωτισμό του μυστηρίου συν την αποκάλυψη μιας διπλής συζυγικής απιστίας. Στον παρελθόντα, κινούμαστε σε τρία κυρίως επίπεδα: στην παιδική και την εφηβική ηλικία της Ελλης στο Μεσολόγγι, στην εποχή της νιότης της στην Αθήνα (οπότε και η συμμετοχή της στην εξέγερση του Πολυτεχνείου) και στην περίοδο της ωριμότητάς της, με τις υποχρεώσεις της οικογένειας να τρέχουν στο φουλ. Η Αβέρωφ ελέγχει με σωστό ρυθμό τις χρονικές μετατοπίσεις της αφήγησης, φροντίζοντας εκ παραλλήλου να μην ανοίγει ποτέ όλα μαζί τα χαρτιά της πλοκής. Κι αυτό, πρώτον, βοηθάει σημαντικά τη σκηνοθεσία της, που βάζει σιγά σιγά στο παιχνίδι τα στοιχεία τα οποία θα συνθέσουν το τελικό παζλ, και δεύτερον, δημιουργεί έναν ικανό ορίζοντα προσδοκίας στον αναγνώστη, διατηρώντας ώς το τέρμα αμείωτη την προσοχή του. Παράλληλα με τις αναδρομές, η Αβέρωφ χρησιμοποιεί συχνά και τις προεξαγγελίες. Πρόσωπα ή πράγματα αχνοφαίνονται τεχνηέντως στη δράση πολύ προτού αποκτήσουν τις πλήρεις διαστάσεις τους στο σώμα της και πάρουν την οριστική τους θέση στο εσωτερικό του. Αλλος ένας ασφαλής μηχανισμός για την έγερση και την κινητοποίηση της αναγνωστικής προσοχής.

Η ψυχολογία της αφηγήτριας στον Αύγουστο παρουσιάζει διαρκή σκαμπανεβάσματα. Αγχώδης, ανικανοποίητη, με έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, αλλά και αντιφατική, ανοργάνωτη, ευμετάβλητη, έτοιμη πολλές φορές να αντιμετωπίσει με τα ευκολότερα κλισέ τα πλέον σοβαρά και αξεπέραστα προβλήματα, η Ελλη αποτελεί σε κάθε περίπτωση έναν ιδιαίτερα φροντισμένο καθημερινό χαρακτήρα. Με τονισμένες δε ακριβώς τις αντιφάσεις και τις παλινωδίες του μονολόγου της, η Αβέρωφ καταφέρνει να τη ρίχνει κάθε τόσο από το δράμα στην κωμωδία, αποσπώντας της πολλές φορές σπαρταριστές αντιδράσεις. Μεγαλύτερη, μάλιστα, τόλμη στο σημείο αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκρηκτικές λύσεις. Η συγγραφέας, ωστόσο, διστάζει να παραστήσει την ηρωίδα της με έναν πιο αναρχικό και ασεβή σαρκασμό. Και από αυτή την άποψη, οι δραματικές στιγμές της Ελλης στέκουν κάποτε ελαφρώς στον αέρα, χωρίς να κατορθώνουν να υποστηρίξουν πειστικά το κατά βάση χαοτικό εγώ της. Στις καλές τους ώρες (στην απεικόνιση των παιδικών και των εφηβικών χρόνων της Ελλης) οι ίδιες στιγμές φέρνουν στην επιφάνεια έναν έντονα συννεφιασμένο ή και φανερά πικρό κόσμο, που αδυνατεί να ξεφύγει από τον κλειστό του ορίζοντα, έχοντας απόλυτη επίγνωση της εσωστρέφειάς του.



Ανακουφιστικό γέλιο



Ως προς τα άλλα αφηγηματικά πρόσωπα, γερά σκίτσα είναι ο Αδριανός (επιθετικός, με επικριτική διάθεση για όλους και για όλα -ένα νευρόσπαστο που δεν πιάνεται από πουθενά), η πεθερά της Ελλης, Τάτα (ένα πορτρέτο γνήσιας ξιπασιάς) και η θεία της Βασούλα (μια γυναίκα που πληρώνει ακριβά την ερωτική της ελευθερία). Με την εξαίρεση του Αδριανού, οι αντρικοί χαρακτήρες στον Αύγουστο είναι μάλλον επίπεδοι και προσχηματικοί, χωρίς καθαρές γραμμές και σαφή περιγράμματα. Πρόσωπα που χάνονται γρήγορα από τα μάτια μας μέσα στον οπωσδήποτε υπερβολικό όγκο του μυθιστορήματος, ένας αυστηρότερος έλεγχος του οποίου θα έδινε εμφανώς πυκνότερα αποτελέσματα. Δεν θέλω, παρ' όλα αυτά, να μειώσω την αξία της προσπάθειας της Αβέρωφ. Το βιβλίο της διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα, η φωνή της κεντρικής ηρωίδας του έχει ζωντάνια και δύναμη και πολλές από τις καταστάσεις του βγάζουν ένα πολύ αληθινό και ανακουφιστικό γέλιο. Και είναι, νομίζω, αυτή κυρίως η ικανότητα που θα χρειαστεί να αναπτύξει στο μέλλον η συγγραφέας. Το γράψιμό της έχει μια αυθεντική κωμική στόφα, που αν απελευθερωθεί σε όλη της την έκταση μπορεί να κάνει μικρά, αλλά πολύ ουσιαστικά θαύματα.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 29/11/2002