Τα Ποιητικά 44 (Ιανουάριος- Μάρτιος 2022)

Τα Ποιητικά τιμούν στο παρόν τεύχος δύο μεγάλους δημιουργούς που γεννήθηκαν πριν από 100 χρόνια και σφράγισαν τη δημιουργία ο καθένας στη χώρα του αλλά και το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ο πρώτος είναι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο γενάρχης του σύγχρονου νεοελληνικού θεάτρου, ο δεύτερος ο αιρετικός, καθολικός δημιουργός Πιερ Πάολο Παζολίνι. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τον ποιητικό λόγο, έγραψε πολλά τραγούδια, κυρίως για τα θεατρικά του έργα και τον κινηματογράφο, αλλά όχι μόνο, τα οποία, μελοποιημένα από μεγάλους συνθέτες, τραγουδήθηκαν και συνεχίζουν να τραγουδιούνται από όλο τον κόσμο. Αυτή την πτυχή της δημιουργίας του αποφασίσαμε να αναδείξουμε εδώ, θεωρώντας ότι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: ο ίδιος δήλωνε ότι δεν είναι ποιητής και το καθαυτό ποιητικό του έργο είναι περιορισμένο, αλλά τα τραγούδια του μπορούν να εξεταστούν ως συνιστώσες του δραματικού του έργου και στην αυτόνομη πορεία τους. Είναι γνωστή η συζήτηση για τη σχέση της στιχουργίας με την ποίηση, την οποία επανέφερε με ένταση στο προσκήνιο και η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Μπομπ Ντύλαν. Ενδεχομένως, όσα γράφονται στο μικρό αυτό αφιέρωμα να αποτελούν μια έμμεση συνεισφορά στη συζήτηση αυτή, την οποία ενδεχομένως αξίζει να ανοίξουμε συγκεκριμένα στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, τα Ποιητικά ανέκαθεν θεωρούσαν ότι οι τέχνες είναι αλληλένδετες και ο Καμπανέλλης, αν δεν υπήρξε ποιητής, υπήρξε σίγουρα ποιητικός στη δημιουργία του, που υπήρξε εξόχως λαϊκή και άγγιξε και αγγίζει τις καρδιές όλων. Υπήρξε όμως και σημαντικός διανοούμενος, με συνεχείς παρεμβάσεις στα κοινά για καίρια ζητήματα της τέχνης, του πολιτισμού και της πολιτικής, ενώ σημαντικότατη υπήρξε η συνεισφορά του από τη θέση του διευθυντή της ελληνικής ραδιοφωνίας. Πλάι στα κείμενα που δημοσιεύουμε για τα τραγούδια του, αναδημοσιεύουμε και δύο κείμενά του για τον ναζισμό, που σήμερα είναι εξαιρετικά επίκαιρα. Ας εκληφθεί το μικρό αυτό αφιέρωμα ως ένα μεγάλο ευχαριστώ στον δημιουργό και τον σημαντικό διανοούμενο που υπήρξε ο Καμπανέλλης, για όσα το έργο του μας λέει για το παρόν και το μέλλον.

Το δεύτερο αφιέρωμά μας αφορά έναν μείζονα, καθολικό δημιουργό διεθνούς εμβέλειας, που υπήρξε ποιητής όσο και ποιητικός σε ολόκληρη τη δημιουργία του, όπως και οργανικός διανοούμενος, όπως τον όριζε ο αγαπημένος του Γκράμσι. Αιρετικός, παθιασμένος και πρωτοπόρος, ο Παζολίνι υπήρξε αυθεντικός εκφραστής των λαϊκών τάξεων, μαζί με τους φορείς της πολιτικής τους εκπροσώπησης αλλά και ενάντιά τους, σε όλα τα επίπεδα, της ποίησής του συμπεριλαμβανομένης – όπως μπορεί κανείς να δει σε κάποια από τα ποιήματά του που δημοσιεύουμε. Και αυτό το αφιέρωμα είναι ένα μεγάλο ευχαριστώ σε έναν μεγάλο δημιουργό, που συνεχίζει να μας εμπνέει και το αποτύπωμά του είναι ορατό και στη νεοελληνική ποίηση.

Πλάι στα δύο αυτά αφιερώματα, ένα δοκίμιο που αναδεικνύει νέες πτυχές όσον αφορά τη διεθνή αναγνώριση του Καβάφη, οι κριτικές και οι παρουσιάσεις, η ποίηση, σε μια δύσκολη εποχή, όπου όλες οι σταθερές ανατρέπονται. Όπου η ίδια η τέχνη φιμώνεται με εξωκαλλιτεχνικά, πολιτικά κριτήρια, που παραγνωρίζουν την αυτονομία της και τον ρόλο της στη συνάντηση των λαών. Όλα συνέχεια σκοτεινιάζουν και όσο σκοτεινιάζουν τόσο οι θεσμοί της τέχνης, οι θεσμοί της ποίησης, όπως είναι και τα περιοδικά, έχουν όλο και πιο δύσκολη αποστολή. Να βλέπουν καθαρά, να κρατούν ζωντανή τη φλόγα σε όλα τα επίπεδα, να φωτίζουν τα σκοτάδια, όσο και όπως μπορούν, να απλώνουν το χέρι. Νομίζουμε ότι στο έργο αυτό ο νέος ιστότοπός μας θα είναι πολύ βοηθητικός, θα αποτελέσει άλλο ένα χώρο διαλόγου και επικοινωνίας, συνάντησης και συνέργειας. Η άνοιξη πάντως είναι εδώ, δύσκολη αλλά και επίμονη. Όπως και η ποίηση.