Τα Ποιητικά 43 (Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2021)

Στο ανά χείρας τεύχος, θα διαβάσει κανείς ένα μικρό αφιέρωμα στον Βασίλη Ρώτα. Το είχαμε υποσχεθεί νωρίτερα, αλλά η έκταση του αφιερώματος στην ιρλανδική ποίηση μάς υποχρέωσε να το μεταθέσουμε. Σαράντα πέντε σχεδόν χρόνια μετά τον θάνατο του Ρώτα, το αφιέρωμα αυτό μπορεί να ξενίζει. Αν είχε γίνει πριν από μία τριακονταετία, όταν ακόμη οι σαιξπηρικές μεταφράσεις του παίζονταν συστηματικά στις θεατρικές σκηνές, θα μπορούσε να θεωρηθεί ίσως πιο επίκαιρο. Το ζήτημα της επικαιρότητας έχει θέση στη συζήτηση περί ποίησης και τέχνης, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Εξίσου όμως έχει θέση και η Ιστορία και η μνήμη, που μπορούν να γονιμοποιήσουν τον σύγχρονο αναστοχασμό και, κυρίως, τη σύγχρονη δημιουργία.

Αφορμή για το αφιέρωμα αυτό μας έδωσε η πρωτοβουλία ιρλανδών ποιητών και καλλιτεχνών να αναζητήσουν τη διαδρομή του τραγουδιού Το γελαστό παιδί από την διχασμένη Ιρλανδία του Μπρένταν Μπήαν ως την εξίσου διχασμένη Ελλάδα της δεκαετίας του ’60, όταν ο Ρώτας μεταφράζει το έργο του Ένας όμηρος και ανεβαίνει για πρώτη φορά, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, σχεδόν ταυτόχρονα με τη μεγάλη του διεθνή επιτυχία, από το Κυκλικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά στην Αθήνα, στη θεατρική περίοδο 1961-1962. Ο γοητευτικός προβληματισμός τους για τη μοίρα των τραγουδιών και τις διαδρομές τους σε άλλες γλώσσες και στις άλλες εποχές μάς έδωσε το έναυσμα να προβληματιστούμε πάνω στην έννοια της λαϊκότητας στην τέχνη. Το γεγονός ότι το Γελαστό παιδί συνεχίζει ως σήμερα να τραγουδιέται κάθε φορά που οι «εχθροί» σκοτώνουν γελαστά παιδιά, μας έφερε αντιμέτωπους με τη διερώτηση για τη φύση της λαϊκότητας στην τέχνη και τις αντοχές της λαϊκής τέχνης σήμερα, ένα ζήτημα που μοιάζει να απασχολεί όλο και περισσότερους νέους λογοτέχνες, ποιητές και καλλιτέχνες, με ποικίλους τρόπους. Εξού και θεωρήσαμε ότι η επανεπίσκεψη στο έργο του Ρώτα, που υπήρξε αταλάντευτα προσηλωμένος στον λαό, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για έναν αναστοχασμό που θα γονιμοποιήσει τους προβληματισμούς όλων μας. Πέρα λοιπόν από την πρόθεσή μας να τιμήσουμε τον δημιουργό Ρώτα, αφετηρία για το αφιέρωμά μας ήταν η πρόθεσή μας να σκύψουμε, σήμερα, πάνω στα ζητήματα ιδεολογίας και αισθητικής που θέτει το έργο του και να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους τίθενται ή μπορούν να τεθούν σήμερα, σε συνθήκες εντελώς διαφορετικές. Ως συνέχεια του προβληματισμού αυτού, σε ένα επόμενο τεύχος, θα συζητήσουμε τις έννοιες της παράδοσης και της πρωτοπορίας στη σύγχρονη νεοελληνική ποίηση, δίνοντας τους λόγους στους νέους ποιητές και τις νέες ποιήτριες.

Πλάι στον Ρώτα, που η λαϊκότητά του ταυτιζόταν με τον αγώνα για την ελευθερία και για έναν καλύτερο κόσμο, δύο γυναικείες φωνές εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, δύο ποιήτριες που η καθεμία αγωνίστηκε με τον δικό της τρόπο για την ελευθερία. Η Ετέλ Αντνάν, με τις ελληνικές ρίζες και την αγάπη της για την Ελλάδα, τους αγώνες της ενάντια στη βία, τον πόλεμο, την κάθε λογής καταπίεση, που μας άφησε μέσα στον Νοέμβριο. Η Άλντα Μερίνι, η ιταλίδα ποιήτρια των καναλιών του Μιλάνου, που σε όλη της ζωή πάλεψε για να κρατήσει ζωντανή τη φωνή της, ενάντια στον ίδιο τον εαυτό της αλλά και στη βία της ψυχιατρικής νοσηλείας. Όπως πάντα, μεταφράσεις ξένων ποιητών, διότι μόνο ο συστηματικός διάλογος με την παγκόσμια ποίηση δημιουργεί νέους ποιητικούς τόπους. Όπως πάντα, ελληνική ποίηση και κριτικές για την ποίηση, χαρτογράφηση των τόπων.

Και μιας και περί τόπων η συζήτηση, τα Ποιητικά θα βρίσκονται πολύ σύντομα μαζί σας στον ανανεωμένο (ιστό)τοπό τους στο διαδίκτυο, με την ελπίδα να διευρύνουν τον κύκλο των συνομιλητών τους, την ουσιαστική συζήτηση περί ποίησης. Η πανδημία συνεχίζεται, κλονίζοντας τις σταθερές μας, ο πλανήτης συνεχίζει να κλυδωνίζεται. Κι η Ιστορία συνεχίζει να κυλάει, με πείσμα, υπόγειο ποτάμι που ποτέ δεν ξέρεις πότε θα αναδυθεί στην επιφάνεια, φουσκωμένο κι ορμητικό χάρη στον λαό, όπως έλεγε ο Εντουάρντο Γκαλεάνο. Κι η ποίηση επίσης. Καλή Χρονιά.