Διπλωματία και πολιτική. Ιστορική προσέγγιση

Συλλογικό έργο: Κώστας Μπουραζέλης, Πασχάλης Πασχίδης, Γιώργος Α. Σουρής, Ευάγγελος Χρυσός, Δημήτρης Λέτσιος, Νίκη Κουτράκου, Σοφία Πατούρα-Σπανού, Νίκος Γ. Μοσχονάς, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Τηλέμαχος Λουγγής, Φωτεινή Τομαή, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Βύρων Θεοδωρόπουλος, Εμμανουήλ Ρούκουνας, Λίνα Λούβη, Προκόπης Παπαστρατής, Κωνσταντίνος Στεφάνου, Θάνος Βερέμης. Επιμέλεια Σοφία Πατούρα-Σπανού.






'Ένας πρόχειρος, απλουστευτικός ορισμός συνοψίζει τη διπλωματία ως "επιστήμη και πρακτική τέχνη διαχείρισης των εξωτερικών σχέσεων ενός κράτους". Ο όρος χρησιμοποιείται ακόμη για να δηλώσει το σύνολο των υπηρεσιών του υπουργείου Εξωτερικών που ασχολείται με τις υποθέσεις αυτές.

Σήμερα γίνεται συχνά λόγος για ένα "παγκόσμιο διπλωματικό σύστημα" (universal diplomatic system). ενώ στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής 'Ένωσης εκτιμάται ότι η άσκηση της διπλωματίας παίρνει όλο και περισσότερο σφαιρική διάσταση. Εντούτοις, παρά τη σύγχρονη πολυεθνική τάξη πραγμάτων, σημαντικοί θεωρητικοί αλλά και πρόσωπα που άσκησαν με παγκόσμια επιρροή την τέχνη της διπλωματίας επιμένουν ότι και στον σύγχρονο κόσμο η πρακτική στην άσκηση των διεθνών σχέσεων είναι υποχρεωμένη να βασιστεί στο παραδοσιακό πρότυπο που διαμόρφωσαν οι δυτικές κοινωνίες.

Στον παρόντα τόμο περιλαμβάνονται κείμενα των δύο κύκλων ομιλιών: "Διπλωματία: η ιστορία και η λειτουργία της έως τη σύγχροvη εποχή" (όπου οι συγγραφείς δεν φιλοδοξούν να εξαντλήσουν την ιστορική διαδρομή της παγκόσμιας διπλωματίας αλλά να προβάλουν όψεις καθοριστικές στη διαχρονική της εξέλιξη) και "Διπλωματία και Διεθνείς Σχέσεις της Ελλάδος, 190ς-20ός αι." (όπου επιχειρείται μια διαφορετική οπτική στη θεώρηση της ελληνικής διπλωματίας και των διεθνών σχέσεων της χώρας κατά την εποχή της αντιμετώπισης των πιο κρίσιμων εθνικών ζητημάτωv).







ΚΡΙΤΙΚΗ



Με έναν τίτλο που αποτελείται από δύο λέξεις που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν η πεμπτουσία της νεότερης Ιστορίας μας, αλλά και ολόκληρου του ιστορικού γίγνεσθαι, κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο Διπλωματία και Πολιτική, που περιλαμβάνει, σε δύο μέρη, τα κείμενα των αντίστοιχων κύκλων ομιλιών οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Ιδρυμα. Ο πρώτος φέρει τον γενικό τίτλο Διπλωματία - Ιστορία και λειτουργία της ως τη σύγχρονη εποχή και ο δεύτερος, με πιο συγκεκριμένο περιεχόμενο, τον τίτλο Διπλωματία και Διεθνείς Σχέσεις της Ελλάδας, 19ος-20ός αιώνας.

Οπως δηλώνεται στον υπότιτλό του, το βιβλίο ακολουθεί μια ιστορική προσέγγιση της διπλωματίας. Δεν περιορίζεται όμως μόνο σε αυτή. Οι συγγραφείς του τόμου δεν εξαντλούνται στην εξέταση της διπλωματίας ως «τέχνης του εφικτού» και ως «τέχνης διαχείρισης των εξωτερικών σχέσεων». Παράλληλα οι συγγραφείς προβάλλουν διαφορετικές ο καθένας όψεις της διπλωματίας στη διαχρονική της εξέλιξη. Ανατέμνουν τις ποικίλες θεωρητικές διαστάσεις της, τις παραδοσιακές εκφάνσεις της, αλλά και τις πρακτικές εφαρμογές της. Αναδεικνύουν την πολιτική χρησιμότητα της διπλωματίας στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων και των κρατικών δομών μιας μακρόχρονης ιστορικής πορείας. Οι συμμετέχοντες στον τόμο συγγραφείς εξετάζουν με επιστημονική ακρίβεια και αμεσότητα λόγου συγκεκριμένες χρονικές προσεγγίσεις της διπλωματίας.

Αφετηρία αποτελεί ο αρχαίος κόσμος - K. Μπουραζέλης, Από την ελληνιστική στη ρωμαϊκή διπλωματία ή στων κύκλων τα στενέματα, Π. Πασχίδης, Σχέσεις πόλεων και βασιλέων κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο: ο προσωπικός χαρακτήρας της ελληνιστικής διπλωματίας, Γ.A. Σουρής, Οψεις της διπλωματίας των πόλεων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά την εποχή της Ηγεμονίας (1ος-3ος αι.).

H συνέχεια του τόμου περιλαμβάνει μια σειρά άρθρων για τη βυζαντινή διπλωματία - E. Χρυσός, H Βυζαντινή Διπλωματία. Αρχές και μέθοδοι, Δ. Λέτσιος, H βυζαντινή διπλωματία στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, N. Κουτράκου, Βυζαντινή διπλωματική παράδοση και πρακτικές. Μια προσέγγιση μέσω της ορολογίας, Σ. Πατούρα-Σπανού, Οψεις της Βυζαντινής Διπλωματίας. Εισάγει και συστηματοποιεί νέα στοιχεία για την κατανόηση των εξωτερικών σχέσεων της αυτοκρατορίας στο πλαίσιο μιας συνεχούς κίνησης ισορροπίας μεταξύ ρεαλισμού και ιδεολογημάτων. Τα άρθρα του T. Λουγγή Διπλωματία και Διπλωματική κατά τον Μεσαίωνα: ορισμένα παραδείγματα, του N. Γ. Μοσχονά H βενετική διπλωματία: στόχοι και προτεραιότητες και του X. Παπασωτηρίου Ο ρόλος της ευρωπαϊκής διπλωματίας στην Επανάσταση του 1821 εξετάζουν συγκεκριμένες όψεις της διπλωματίας σε ένα υπό διαμόρφωση κανονιστικό πλαίσιο και σηματοδοτούν το πέρασμα στη νεότερη εποχή.

Ακολουθούν άρθρα σχετικά με τα γραπτά μνημεία της διπλωματίας (Φ. Τομαή-Κωνσταντοπούλου Το Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του ΥΠΕΞ, K. Σβολόπουλου, Τα διπλωματικά αρχεία στην υπηρεσία του ιστορικού των διεθνών σχέσεων) ως μεθόδου άσκησης της εξωτερικής πολιτικής, κατά την προσφυή έκφραση του πρέσβη ε.τ. B. Θεοδωρόπουλου στο H ελληνική διπλωματία μετά τον πόλεμο. Το πρώτο μέρος του τόμου κλείνει με το άρθρο του Εμμ. Ρούκουνα, που φέρει τον ανατρεπτικό τίτλο Διπλωματία με ή χωρίς διπλωμάτες.

Το δεύτερο μέρος του τόμου περιλαμβάνει άρθρα που αναφέρονται σε συγκεκριμένες όψεις της διπλωματίας και των Διεθνών Σχέσεων της Ελλάδας τον 19ο και τον 20ό αιώνα, με έμφαση στην πρόσληψη από την κοινή γνώμη και στην επίδραση της τελευταίας στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Εδώ ανήκουν τα άρθρα των Λ. Λούβη H Ευρώπη στον ελληνικό σατιρικό Τύπο του 19ου αιώνα, Π. Παπαστράτη Ο ρόλος της διασποράς στη διαμόρφωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, K. Στεφάνου Επισκόπηση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και Θ. Βερέμη Εξωτερική πολιτική με εσωτερικούς αποδέκτες. Το Μακεδονικό (1991-2004).

Εν κατακλείδι, το βιβλίο Διπλωματία και Πολιτική παρουσιάζει μια πολλαπλή χρησιμότητα. H ευρύτητα των θεμάτων και οι ετερογενείς θεωρητικές προσεγγίσεις απευθύνονται τελικά σε ένα ευρύ φάσμα αναγνωστών και ενεργών πολιτών που αντλούν από την ιστορική προσέγγιση και γενεαλογία της διπλωματίας, την ερμηνεία πολύπλοκων διπλωματικών πρακτικών, όπως και την κατανόηση του πάντοτε κραταιού πολιτικού λόγου στις εξωτερικές σχέσεις.



Ηρακλής Μοσκώφ (διδάκτωρ της London School of Economics)

Το ΒΗΜΑ, 27/08/2006