Η κερένια κούκλα

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος έγραψε το μυθιστόρημα αυτό, κορυφαίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας,το 1908 και το δημοσίευσε σε συνέχειες στην εφημερίδα Πατρίς, δεν πρόλαβε όμως να το δει να γίνεται βιβλίο από τις εκδόσεις Φέξη το 1911, λίγους μήνες μετά τον θάνατό του.
Η εποχή του, εποχή του Γλωσσικού Ζητήματος, με νωπά ακόμη τα Ευαγγελικά (1901), υποδέχτηκε το βιβλίο αμείλικτα καθώς ήταν γραμμένο στη δημοτική, και πολλοί, όπως σημειώνει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, δεν καταδέχτηκαν να το διαβάσουν «διά την γλώσσαν».
Όμως η ιστορία της Βιργινίας, του Νίκου και της Λιόλιας, που πλέκουν ένα στοιχειωμένο ερωτικό τρίγωνο σε μια φτωχογειτονιά κάτω από την Ακρόπολητις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων, έμελλε να αγαπηθεί πολύ. Λίγο αργότερα, το 1915, Η κερένια κούκλα διασκευάστηκε για το θέατρο από τον Παντελή Χορν, και το 1916 έγινε κινηματογραφική ταινία, με πρωταγωνίστρια την Βιργινία Διαμάντη (την πρώτη διάσημη Γκόλφω). Μια δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά έγινε το 1958, με πρωταγωνίστρια τη Δάφνη Σκούρα, και μέχρι σήμερα η σκοτεινή αυτή τραγωδία έχει βρει αρκετές φορές το δρόμο της για το θέατρο, κι έγινε τηλεοπτική σειρά (1987) και graphic novel (2017).