Ερωφίλη

Η παρούσα τρίτη βελτιωμένη έκδοση της Ερωφίλης θεραπεύει τις ελλείψεις των εκδόσεων Σάθα και Ξανθουδίδη και αποκαθιστά μεγάλο αριθμό χωρίων που είχαν μείνει με νοηματικά σφάλματα και με φθορές γλώσσας και στιχουργίας. Η νέα επεξεργασία βασίστηκε στο άγνωστο προηγουμένως χειρόγραφο του Birmimgham, αλλά και στα βενετικά έντυπα του Γρανεδίγου και του Κιγάλα, και επίσης στα χειρόγραφα Αθηνών και Μονάχου. Δίνεται έτσι ένα εγκυρότερο κείμενο, πλησιέστερο στη γραφή του Γεωργίου Χορτάτση. Στην εισαγωγή εξετάζονται τα προβλήματα του ποιητή και της χρονολόγησης, των πολλαπλών ιταλικών πηγών, της γραμματολογικής βαθμίδας (Αναγέννηση ή μπαρόκ;) και του ιδεολογικού περιεχομένου του έργου, που είναι η αντίθεση στην αυταρχική εξουσία και στα κοινωνικά στεγανά. Εξετάζονται επίσης οι λαογραφικές απηχήσεις και οι ως σήμερα σκηνικές παρουσίες της Ερωφίλης, καθώς και η βαθμιαία καταξίωση του ποιητή, που ο Παλαμάς, στον πρόλογο της Τρισεύγενης, τον αναγνώρισε ως τον «πατέρα της νέας μας δραματικής τέχνης». Σημαντικότατες και οι κρίσεις των Ν. Εγγονόπουλου, Οδυσσέα Ελύτη και Ν. Μ. Παναγιωτάκη για την Ερωφίλη.


br>EPΩΦIΛH



AΦIEPΩΣH





Γεώργιος ο Xορτάτσης



Προς τον εκλαμπρότατον

και υψηλότατον κύριον

Iωάννη το Mούρμουρη ρήτορα

αξιότατο





Kαθώς στολίζου μ' όμορφο και λαμπυρό χρουσάφι,

σαν αποξετελειώσουσι τσ' εικόνες οι ζωγράφοι,

και τότε σ' τόπο φανερό τσι πάσι και κρεμούσι,

κι όλοι που τσι θωρούσινε θαμάζου και παινούσι,

τέτοιας λογής πάσα καιρό κ' εκείνοι οπού τελειώσου

του νου τως κόπο τίβοτας, πριν όξω τονέ δώσου,

μεγάλου αθρώπου κιανενός κι άξου τονέ χαρίζου,

και τόσα με τη χάρη του πλήσα τονέ στολίζου,

π' όλοι απού το γροικήσουσι, ποθού να τον ανοίξου,

τσι στίχους του να δούσινε, τα λέσι να γροικήξου.

Για τούτο, απείς τα πάθη μου κ' οι πόνοι μου οι περίσσοι

τούτη κ' εμένα εκάμασι το νου μου να γεννήσει

την τραγωδιά, το ποίημα τση τύχης μου, ν' αφήσω

να 'βγει όξω δεν ηθέλησα, πρίχου να τη στολίσω

μ' όνομα ευγενικότατο κι άξο, καθώς τυχαίνει,

πάσα καιρό από λόγου του να στέκει βλεπημένη,

κ' η ευγενειά κ' η χάρη του να προσκαλού πάσ' ένα

να τη θωρεί μετά χαράς και να κρατεί δεμένα

τα χείλη των κακόγλωσσω, τά σφάνω να σωπούσι,

κι ουδέναν εισέ ψέγωση λόγο ποτέ να πούσι.

K' έτσι από χίλια ξακουστά κορμιά χαριτωμένα

με γράμματα και μ' αρετές και πλούτη στολισμένα,

που λάμπου ως τ' άστρα τ' ουρανού σε μια μερά κ' εις άλλη

τση Kρήτης, και τσι δόξες τση τσι πρωτινές τση πάλι

τση δίδου με τσι χάρες τως, κι ως τον καιρόν εκείνο

τιμάται, απού 'χε αφέντη τση το βασιλιό το Mίνω,

σ' εδιάλεξα, ευγενέστατε Mούρμουρη υψηλοτάτε,

ρήτορα απ' όλες τσ' αρετές και τσι τιμές γεμάτε,

με τ' όνομά σου τούτο μου τον κόπο να στολίσω

και χάρη απού τσι χάρες σου πλήσα να του χαρίσω.

Mα το 'θελεν η πεθυμιά κ' εζήτα η όρεξή μου,

χίλιοι του νου μου λογισμοί πάλι αμποδίζασί μου:

Ποιος μου 'λεγε "δεν πρέπουσι να στέκου στολισμένοι

τοίχοι άσκημοι και χαμηλοί και κακοσοθεμένοι

φτωχού σπιτιού, μ' ολόχρουσα πανιά, μηδέ νιψίδι

προσώπου κόρης άσκημης πλήσο κιανείς να δίδει".

Ποιος τέτοιο λίγο χάρισμα να πέψω να σου δώσω

δε μ' άφηνε, τσι λογισμούς για να μηδέ σποδώσω

του νου σου τσι ψηλότατους. Ποιος "πλήθος ν' ανασώσεις

γυρεύγεις, μου 'λεγε συχνιά, τση θάλασσας τση τόσης

μ' ένα θολό κι απόμικρο ποτάμι απ' αποφρύσσει

πρι παρ' απού τη βρύση του την ίδια να κινήσει".

K' έτσι σε δειλοσκόπησην εστέκουμου μεγάλη,

κι ο νους μου εσέρνετο συχνιά σε μια μερά κ' εις άλλη,

κ' έστεκ' αρίφνητο καιρό δίχως ν' αποφασίσω

να κάμω το 'χα πεθυμιά γή να συρθώ ξοπίσω.

Πούρι το θέλ' η όρεξη συγκλίνω να τση δώσω,

γιατί όσο σε θωρώ ψηλό, σε βλέπω κι άλλο τόσο

με σπλάχνος ανεξείκαστο κι άμετρη καλοσύνη

κι απού την περηφάνεση μακρά του κόσμου κείνη

τη σκοτεινή, που δε γεννά λάβρα ουδέ φως χαρίζει,

μα τσίκνα μόνο και καπνό τα τρίγυρα γεμίζει.

Παρακαλώ το λοιπονίς την εξοχότητά σου

με πρόσωπο πασίχαρο τα χέρια τση να πιάσου

τούτο το λίγο χάρισμα, και τ' όνομα ν' αφήσει

το βγενικό και τ' άξο τση στολή να του χαρίσει·

κ' εις τούτον απ' εβάλθηκα το πέλαγος το πλήσο

μ' έτσι μικρό κι ανήμπορο καράβι ν' αρμενίσω,

γίνε οδηγός τση στράτας μου, να φύγω του χειμώνα

τσ' ανεμικές, κι ως πεθυμώ, ν' αράξω στο λιμνιώνα.

Γιατί όσες θέλου ταραχές κι ανέμοι να γερθούσι

κι όσα φουσκώσου κύματα, στο βράχος δε μπορούσι

ποτέ τως να με ρίξουσι, γή αλλιώς να με ζημιώσου,

θωρώντας μόνο ως άστρο μου λαμπρό το πρόσωπό σου.

Kι αν έν' και τ' αποκότησα χάρισμα να σου δώσω

π' άξο, καθώς ετύχαινε, καλά δεν είναι τόσο,

τση τύχης δος το φταίσιμο, κι όχι του θελημάτου·

γιατί ψηλές τσι πεθυμιές πάσα καιρόν εκράτου,

μα κείνη χάμαι τσ' έριξε, και τα φτερά απού σώνα

σ' όρος να μ' ανεβάσουσι ψηλό απού τ' Eλικώνα,

μ' έκοψ' όνταν αρχίζασι κ' εχαμηλοπετούσα,

κ' η όρεξη μ' απόμεινε μόνο σαν πρώτας πλούσα·

κι αντίς τα θάρρειε κι όλπιζε κ' έδειχνε κ' έτασσέ μου,

κ' εις τσ' ουρανούς συχνότατα το νουν ανέβαζέ μου,

μου κτίζει πύργους στο γιαλό, περβόλια στον αέρα,

κι ό,τι τη νύκτα μεριμνώ χάνουνται την ημέρα.