Το νεοελληνικό λαϊκό παραμύθι

Η μορφή αυτού του βιβλίου υπαγορεύθηκε από τη λογική ότι θα ήταν χρήσιμη μια έκδοση η οποία θα περιείχε έναν ικανό αριθμό παραμυθιών αντιπροσωπευτικών της νεοελληνικής παραμυθικής τέχνης, παράλληλα με μια εισαγωγή στο παραμύθι και στην παραμυθολογία. Για όσους θα ήθελαν να προχωρήσουν πέρα από μια απλή ανάγνωση παραμυθιών, η μορφή ενός τέτοιου βιβλίου ενδεχομένως να βοηθούσε να γίνουν κατανοητές ορισμένες πλευρές της μυθοπλασίας.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η επιστημονική έρευνα προσπαθεί να ερμηνεύσει το γιατί και το πώς των παραμυθιών, που, όπως φαίνεται, εξυπηρετούν κατ άλλους άλλες ανάγκες των κοινωνιών. Ετσι, ανάλογα με την προσέγγιση, την οπτική γωνία από την οποία εξετάζονται, τα παραμύθια φαίνεται πως ερμηνεύουν τόσο τη γένεση του κόσμου όσο και τις δυνάμεις που αλλιώς θα έμεναν ανεξήγητες, την επενέργεια εξωτερικών δυνάμεων στη διαμόρφωση της πορείας της ζωής των ανθρώπων, τις διαδικασίες του περάσματος από την παιδική στην ενήλικη ζωή, τη διεργασία των απωθημένων επιθυμιών και των ενορμήσεων στο ατομικό υποσυνείδητο, τη διαμόρφωση των αρχέτυπων εικόνων στο συλλογικό υποσυνείδητο.

Σε μια πλούσια και προσεγμένη έκδοση, η Χρυσούλα Χατζητάκη-Καψωμένου παραθέτει συνοπτικά όλη την ιστορία της έρευνας για το παραμύθι. Αρχίζει με μια συζήτηση για τα είδη της λαϊκής αφήγησης, εστιάζοντας στη διάκριση ανάμεσα στο μύθο και το παραμύθι. Συνεχίζει με την περιγραφή των μεθόδων προσέγγισης και ανάλυσης των παραμυθιών. Συγκεκριμένα για το ελληνικό παραμύθι αναφέρει ότι οι πρώτες συλλογές έγιναν από ξένους περιηγητές στην Ελλάδα, ενώ η δραστηριοποίηση γύρω από την έκδοση των παραμυθιών ενισχύθηκε σημαντικά από τον Νικόλαο Πολίτη, μέσα από τις στήλες του περιοδικού «Λαογραφία», το οποίο ο ίδιος εξέδωσε και όπου σχολίασε πολλά παραμύθια. Σ ένα τρίτο μέρος, που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά των παραμυθιών, σχολιάζονται οι όροι υπόθεση, επεισόδιο, μοτίβο και πλοκή, καθώς και ο χρόνος και ο χώρος του μύθου, τα δρώντα πρόσωπα και η λειτουργία των αντιθέσεων μέσα από τα αντιθετικά ζεύγη. Συζητώντας τα εθνογραφικά δεδομένα, η Χ.Χ.-Κ. επισημαίνει ότι «η κύρια παράμετρος της τέχνης του παραμυθιού είναι ότι τόσο η δημιουργία όσο και η επιβίωση των έργων εξαρτιόνταν από συλλογικές διεργασίες». Στον επίλογο του θεωρητικού μέρους του βιβλίου η Χ.Χ.-Κ. επισημαίνει ότι η σημερινή καταγραφή των παραμυθιών δεν τα μετατρέπει αυτομάτως σε «γραπτό λόγο», δεδομένου ότι στην περίπτωση των παραμυθιών η γραφή χρησιμεύει μόνο ως εργαλείο για τη διαφύλαξή τους, σε μια περίοδο όπου οι συνθήκες δεν ευνοούν την προφορική τους μετάδοση. Το έργο ολοκληρώνεται με μια πλούσια συλλογή ελληνικών λαϊκών παραμυθιών, τη φιλολογική επιμέλεια των οποίων είχε ο Γ. Μ. Παράσογλου.



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/03/2003