Λουιζίτο Μια ιστορία αγάπης

Η Ανσέλμα είναι συνταξιούχος δασκάλα, χήρα, γριά, μόνη, καταδικασμένη εδώ και χρόνια -πρώτα από τον άντρα της, στη συνέχεια από τα παιδιά της- σε μια γκρίζα ζωή που δεν μοιάζει καν με ζωή. Έπειτα, μια αποπνικτική καλοκαιρινή βραδιά, βρίσκει παρατημένο σ' έναν κάδο απορριμμάτων έναν υπέροχο παπαγάλο κι αποφασίζει εντελώς αυθόρμητα να τον πάρει στο σπίτι της. Από κείνη τη στιγμή όλα αλλάζουν: ο πάγος στην καρδιά της λιώνει και καθώς ασχολείται με τον καινούργιο της φίλο, έρχονται στην επιφάνεια οι αναμνήσεις μιας ολόκληρης ζωής.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ολα τα πλάσματα ζούσαν στη σιωπή των φαντασμάτων. Τώρα, μόνον ένας θόρυβος έφτανε στ' αυτιά της - η φωνή του παπαγάλου.

Γκιστάβ Φλομπέρ



Ο παπαγάλος και όσα συμβολίζει είναι ένα γνώριμο μοτίβο στη λογοτεχνία, ιδιαίτερα η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στις μοναχικές γυναίκες και στα ομιλούντα πτηνά, οι οποίες συχνά τον προσωποποιούν, δίνοντάς του τη θέση ενός προσφιλούς πλάσματος, προβάλλοντας σε αυτόν όλα όσα λείπουν από τη ζωή τους. Σε αρκετά έργα το εξωτικό πτηνό παρουσιάζεται ως φορέας ενός υπερβατικού πνεύματος, το οποίο προσφέρει τη συντροφικότητα και τη συμπαράσταση που τους αρνούνται τα ανθρώπινα όντα, ενώ ο υποθετικός διάλογος λειτουργεί ως αναζωογονητικός παράγοντας για την ανάσταση των καταπιεσμένων επιθυμιών που παραμερίστηκαν για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις μιας στείρας καθημερινότητας. Η συνομιλία με τον παπαγάλο, επίσης, σηματοδοτεί και την έναρξη της μη λογοκριμένης έκφρασης, του ανεμπόδιστου λόγου που αποκαθιστά αυτά που τούς έχουν στερήσει οι χρόνιες απαγορεύσεις.

Ο πιο διάσημος παπαγάλος της λογοτεχνίας είναι ο Λούλου, ο παπαγάλος της Φελισιτέ, της ηρωίδας του Φλομπέρ στο σύντομο αφήγημα του «Μια απλή καρδιά», το οποίο έχει εμπνεύσει έναν αριθμό μεταγενέστερων συγγραφέων, όπου η ηρωίδα περνάει από το στάδιο της ταύτισης στο στάδιο της εξιδανίκευσης του πτηνού που έχει την ικανότητα να μιμείται φωνές, πείθοντας τον εαυτό της πως πρόκειται για φορέα του αγίου πνεύματος.

Στο «Λουιζίτο» η ηρωίδα αναγνωρίζει στο πουλί το πνεύμα τής από χρόνια νεκρής φίλης της Λουιζίτα και αυτός είναι ο λόγος που του δίνει το όνομά της. Η Λουιζίτα συμβόλιζε τη χαρά και την ποίηση της ζωής που είχε θάψει μέσα της προκειμένου να συντονιστεί με την άχαρη καθημερινότητα του έγγαμου βίου και με έναν αδιάφορο άντρα. Η παρουσία του πτηνού ξυπνάει μνήμες και επιθυμίες που είχαν περιπέσει σε χειμερία νάρκη και η χαρά της συντροφικότητας που της προκαλεί η φωνή του, λιώνει τον πάγο που είχε πέσει πάνω στην καρδιά της.



Οι προεκτάσεις του συμβολισμού



Στον «Παπαγάλο του Φλομπέρ» του Τζούλιαν Μπαρνς, μια μυθιστορηματική βιογραφία για τον Φλομπέρ, ο Αγγλος συγγραφέας εξετάζει ενδελεχώς τον συμβολισμό του παπαγάλου και εντοπίζει τις ομοιότητες του ομιλούντος πτηνού με έναν συγγραφέα ο οποίος είναι καταδικασμένος να αναπαράγει και να μιμείται φωνές. Αντιθέτως, η Ταμάρο προεκτείνει τον συμβολισμό, παρουσιάζοντας τον Λουιζίτο ως ενσάρκωση της δημιουργικότητας και της ανάστασης της φιμωμένης φωνής της ιδιοκτήτριάς του, μέσα από μια σειρά προβολών.

Σε πολλά γυναικεία έργα ο παπαγάλος εμφανίζεται είτε ως καταλύτης είτε ως σύμβολο της ελεύθερης έκφρασης που οι ίδιες στερούνται. Αυτά τα πιστά πλάσματα, πέρα από την αφοσίωση και την υπακοή, διαθέτουν και τον λόγο και αυτό τις κάνει να φαντασιώνονται πίσω από αυτόν ένα νοήμον πλάσμα που τις εμπνέει και τις στηρίζει.

Η Ανσέλμα, ηρωίδα της Ταμάρο, είναι όπως και σε άλλα έργα της συγγραφέως μια ηλικιωμένη γυναίκα η οποία βιώνει τη δυσκολία και τη ματαίωση της τρίτης ηλικίας. Ζει μόνη στη Ρώμη, σε απόσταση από τα παιδιά και τα εγγόνια της, με τα οποία έχουν διαφορά αξιών και αρχών. Μια καλοκαιρινή βραδιά βρίσκει στον σκουπιδοτενεκέ έναν ταλαιπωρημένο παπαγάλο, τον φέρνει σπίτι της και γίνεται αντικείμενο της προσοχής της. Η γυναίκα φράζει τα παράθυρα με δίχτυ για να μην πετάξει και φύγει, προμηθεύεται την κατάλληλη τροφή και εντός ολίγου δημιουργείται μεταξύ τους μια ιδιαίτερη επικοινωνία. Η παρουσία του παπαγάλου στο σπίτι της την παρασύρει και αρχίζει να ξεθάβει το παρελθόν, φέρνοντας στην επιφάνεια τα πειστήρια της γυναίκας που υπήρξε πριν παντρευτεί και αλλοτριωθεί. Από τις αποθήκες του σπιτιού βγαίνουν παλιές φωτογραφίες, δίσκοι και άλλα αναμνηστικά, ενδεικτικά μιας ύπαρξης πιο αισιόδοξης και πιο δυναμικής, ενώ η μνήμη της «λειτουργεί και ως ταχυδακτυλουργός, κουνάει το καπέλο και ανασύρει στιγμιότυπα που έμοιαζαν λησμονημένα για πάντα». Για την Ανσέλμα δεν είναι ένας παπαγάλος του Αμαζονίου αλλά ένα έμψυχο ευλογημένο πλάσμα που την ανασταίνει καθημερινά, της δίνει πνοή και λόγο ύπαρξης. Ο παλιός καλός εαυτός της επιστρέφει, και θυμάται την εποχή της νεότητάς της που ήταν εκπαιδευτικός με ανατρεπτικές ιδέες και με το θάρρος της γνώμης της, πριν απογοητευθεί και παραιτηθεί προκειμένου να συντονιστεί με τους ρυθμούς του άνευρου συζύγου της. Τώρα, ανανεωμένη και ενδυναμωμένη από την παρουσία του Λουιζίτο, κάνει ένα πάρτι και προκαλεί παλιούς συναδέλφους, αναβιώνοντας την ευχάριστη αίσθηση της συνεύρεσης με ανθρώπους που την εκτιμούν και τη σέβονται. Η εύνοια της μοίρας δεν κρατάει πολύ, οι γείτονες την καταγγέλλουν στην Υπηρεσία Αγριων Ζώων και της παίρνουν τον παπαγάλο. Τότε θα αποκαλυφθεί και η δύναμη της σχέσης τους: Η αγωνία και η αποφασιστικότητα της Ανσέλμα να σώσει τον παπαγάλο από την απομόνωση, θα την κινητοποιήσει και θα δημιουργήσει τον χώρο για να κάνει την εμφάνισή του το θαύμα.



Η ζεστασιά της παρουσίας



Με ακρίβεια και λιτή γραφή μάς δίνεται η τρυφερή σχέση ανάμεσα στην ηλικιωμένη γυναίκα και στον παπαγάλο της, ενώ κάτω από την επιφανειακή αποδοχή της αδράνειας που επιφέρουν τα γηρατειά υπάρχουν η υπόγεια ένταση, η απογοήτευση και ο θυμός εκείνης που δεν παύει να θλίβεται και να επικρίνει τον κυνικό τρόπο που ζουν οι σύγχρονοι άνθρωποι αλλά και τα πλάσματα που έφερε η ίδια στον κόσμο. Η φιλοξενία του παπαγάλου δηλώνει και τη διάθεσή της να περισωθούν κάποιες πολύτιμες ποιότητες και να αποκαταστήσει τη σχέση με τον αληθινό εαυτό της που έχει αδικήσει.

Το «Λουιζίτο» είναι μια σύντομη αλληγορική νουβέλα για την αξία της ζωής σε κάθε της στάδιο - ακόμα και στη δύση της τρέφεται από τη συντροφικότητα και την επικοινωνία. Επισημαίνει, επίσης, την ανάγκη ύπαρξης μιας άλλης παρουσίας, η οποία μπορεί να αλλάξει αλλά και να απαλλάξει τους ανθρώπους από το βάρος της ανεπίδοτης τρυφερότητας και της στοργής, συναισθήματα που όταν εκδηλώνονται ζεσταίνουν και τους ίδιους.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/03/2008