Το Δίκαιο της θάλασσας και η εφαρμογή του στην Ελλάδα

Είκοσι δύο χρόνια μετά την υιοθέτηση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (Montego Bay, 1982), το βιβλίο αυτό, καρπός συλλογικής εργασίας, έρχεται να αποτιμήσει τις επιδράσεις που η θεμελιώδης αυτή συνθήκη έχει προκαλέσει στις διεθνείς έννομες σχέσεις της Ελλάδας σε σχέση με τις περιβάλλουσες θάλασσές της. Ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι οι επιδράσεις αυτές δεν είναι καταλυτικές, τουλάχιστον όσον αφορά καθεστωτικές τροποποιήσεις στις ελληνικές θάλασσες, ούτε ριζοσπαστικές σε σχέση με την εσωτερική νομοθεσία που «πραγματώνει» τις επιταγές της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, σύμβασης, η οποία, από καιρό τώρα, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής έννομης τάξης, με αυξημένη μάλιστα -σύμφωνα με το Σύνταγμα- τυπική ισχύ.

Από την άλλη, όμως, μεριά, παρά τα περιορισμένα αποτελέσματα στη νομοθετική δραστηριότητα, η Σύμβαση αποτελεί πια το «ευαγγέλιο» πάνω στο οποίο στηρίζονται όλες οι ελληνικές θέσεις για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οποτεδήποτε ένα θέμα ανακύπτει αναφορικά με τα ελληνικά δικαιώματα, ιδιαίτερα στο Αιγαίο, οι ελληνικές αρχές, η ελληνική επιστήμη, αλλά και, φυσικά, τα μέσα ενημέρωσης, αναφέρονται στα καθεστώτα που ρυθμίζει η σύμβαση, στη βάση των επιταγών που εκείνη προσδιορίζει. Η αιγιαλίτιδα ζώνη των 12 ν.μ., η υφαλοκρηπίδα κι η μέθοδος οριοθέτησής της, ακόμα κι η δυνατότητα δημιουργίας μιας αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στις θάλασσες που μας περιβάλλουν, βρίσκονται σταθερά στο προσκήνιο του διαλόγου μας και καθορίζουν τις ελληνικές θέσεις απέναντι στις διεκδικήσεις γειτονικών χωρών.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΚΡΙΤΙΚΗ



Πολλές φορές ακούμε και διαβάζουμε για το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και πως αυτή είναι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα από τα όσα κατά καιρούς παρουσιάζει η Τουρκία ως ελληνοτουρκικές διαφορές. Οπως είναι γνωστό , η Τουρκία υποστηρίζει ότι, εκτός από την υφαλοκρηπίδα, υπάρχουν στο Αιγαίο και άλλες διαφορές που πρέπει να επιλυθούν μεταξύ των δύο χωρών. Η όψιμη απόφαση της Τουρκίας να παύσει να αναγνωρίζει την αιγιαλίτιδα ζώνη των 10 ν.μ. που έχει θεσπίσει η Ελλάδα από το 1931 για τα θέματα της αεροπορίας, το περίφημο casus belli εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα πέραν των 6 ν.μ. και οι δήθεν γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο είναι μερικές από αυτές. Ποια είναι όμως η φυσιογνωμία της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από πλευράς Διεθνούς Δικαίου; Το παραπάνω κρίσιμο ερώτημα δεν μπορεί ν απαντηθεί με απόλυτη ακρίβεια, τονίζει ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης και υπογραμμίζει ότι ακρίβεια υπάρχει μόνο για τη δυτική-βορειοδυτική πλευρά της, όπου εκεί η ύπαρξη της ελληνοϊταλικής συμφωνίας έχει οριστικοποιήσει τα όριά της. Για τις υπόλοιπες πλευρές μπορούμε να τεκμηριώσουμε την ύπαρξή της, αφού, η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο παράκτιο κράτος, απολαμβάνει το δικαίωμα της υφαλοκρηπίδας, αλλά μόνον υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για τα όριά της. Στην ιδιαίτερα χρήσιμη εργασία του, που περιλαμβάνεται στον παρόντα συλλογικό τόμο, ο Χρήστος Ροζάκης προσπαθεί να σχηματίσει μια κατά προσέγγιση εικόνα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως προσδιορίζεται από το Διεθνές Δίκαιο, διερευνώντας τα δύο ζητήματα τα οποία είναι καθοριστικά για την κατανόησή της: το ζήτημα του νομιμοποιητικού τίτλου της χώρας πάνω στην παρακείμενη υφαλοκρηπίδα και το ζήτημα της έκτασης του δικαιώματος για υφαλοκρηπίδα...

Ο συλλογικός τόμος που επιμελήθηκαν η Χαριτίνη Δίπλα και ο Χρήστος Ροζάκης, αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας στο πλαίσιο του Ινστιτούτου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου κι έρχεται να αποτιμήσει τις επιδράσεις που έχει προκαλέσει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 στις διεθνείς έννομες σχέσεις της Ελλάδας σε σχέση με τις περιβάλλουσες θάλασσές της.

Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ενημερωθεί εκτενώς για το καθεστώς των ζωνών εθνικής κυριαρχίας και δικαιοδοσίας που προβλέπονται από τη Σύμβαση και την εφαρμογή του στις ελληνικές θάλασσες καθώς και για τις προσπάθειες προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος υπό το πρίσμα της Σύμβασης για το Δίκαιο της θάλασσας.

Η Χαριτίνη Δίπλα περιγράφει τους διεθνείς κανόνες σχετικά με την αιγιαλίτιδα ζώνη, το εύρος, το νομικό καθεστώς και την οριοθέτησή της.

Εξετάζει επίσης την εφαρμογή των κανόνων στην ελληνική έννομη τάξη, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ελληνική νομοθεσία χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί και να κωδικοποιηθεί. Στη συνέχεια, ο Θεόδωρος Κατσούφρος προσεγγίζει το ζήτημα της χάραξης των ευθειών γραμμών βάσης από τις οποίες μετρείται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Ο Πέτρος Λιάκουρας εξετάζει το θεσμό της συνορεύουσας ζώνης από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου και η Αναστασία Στρατή ασχολείται με την αποκλειστική οικονομική ζώνη. Τα τρία επόμενα κείμενα του τόμου αναφέρονται στη διατήρηση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ο Γρηγόρης Τσάλτας παρουσιάζει τις διατάξεις της Σύμβασης του 1982 για το δίκαιο της θάλασσας υπογραμμίζοντας το σφαιρικό χαρακτήρα του συστήματος και τις καινοτομίες που εισάγουν οι ρυθμίσεις της. Ο Πάνος Γρηγορίου εξετάζει το καθεστώς της προστασίας της Μεσογείου και τέλος, η Εμμανουέλα Δούση παρουσιάζει και αναλύει το νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία του Αιγαίου Πελάγους και της Μαύρης Θάλασσας σε διεθνές, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Πρόκειται για μια χρήσιμη έκδοση και εξαιρετικά επίκαιρη, που επιτρέπει στον αναγνώστη να παρακολουθήσει τις πρόσφατες εξελίξεις στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.



ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/09/2005