Χρόνος: Η αναγέννηση

Σκληρό εξώφυλλο, κουβερτούρα, ασημοτυπία

Τι είναι χρόνος; Είναι κάτι πραγματικό ή μια ψευδαίσθηση που θα τελειώσει μόλις παύσει κάθε
είδους «αλλαγή» στο Σύμπαν μας;
Ο χρόνος υπάρχει ή αναδύεται από έναν άχρονο Κόσμο;
Σκεφτόμαστε και ζούμε «εντός» ή «εκτός» χρόνου;
Ζούμε σε ένα σύμπαν Μπόλτσμαν ή σε ένα σύμπαν Λάιμπνιτς;
Ελεύθερη βούληση ή μοίρα; Αλλαγή ή αιωνιότητα; Ατομικότητα ή ομοιομορφία;
Άραγε, οι φυσικοί νόμοι είναι αδήριτοι και διαχρονικοί ή εξελίσσονται στον χρόνο, στο πλαίσιο μιας
κοσμολογικής φυσικής επιλογής;

Τέτοιου είδους αντινομίες θέτει –και απαντά– ο διαπρεπής θεωρητικός φυσικός Λι Σμόλιν.
Επαναπροσδιορίζει τη φυσική και αμφισβητεί ευθέως τον Αϊνστάιν που θεωρούσε τον χρόνο
επουσιώδη για την περιγραφή του Κόσμου.

«Παλαιότερα υιοθετούσα την πλασματική φύση του χρόνου. Λαχταρούσα ν’ αλλάξω τον χρονοδέσμιο
κόσμο του ανθρώπου με έναν κόσμο καθαρής και άχρονης μαθηματικής αλήθειας.
Σήμερα, βρίσκομαι στην αντίπερα όχθη: τίποτε απ’ όσα γνωρίζουμε ή βιώνουμε δεν πλησιάζει
περισσότερο στην καρδιά της φύσης απ’ όσο η πραγματικότητα της ύπαρξης του χρόνου.
Η αιτία γι’ αυτή τη λυτρωτική άρνηση στην επιστημονική ορθοδοξία βρίσκεται στις πρόσφατες εξελίξεις
της κοσμολογίας. Η επόμενη επανάσταση στη θεωρητική φυσική είναι “προ των πυλών”. Το κλειδί
για το νόημα της κβαντικής θεωρίας και της τελικής ενοποίησής της με τον χώρο, τον χρόνο,
τη βαρύτητα και την κοσμολογία, βρίσκεται στον χρόνο. Για να κατανοήσουμε την εικόνα του
Σύμπαντος, όπως μας αποκαλύπτεται, πρέπει να ενστερνιστούμε την πραγματικότητα στην ύπαρξη
του χρόνου με έναν νέο τρόπο. Αυτό εννοώ λέγοντας ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ του Χρόνου».
Lee Smolin

Ο Λι Σμόλιν, συγγραφέας του αμφιλεγόμενου, αλλά ιδιαιτέρως δημοφιλούς βιβλίου Θεωρία Χορδών,
με το τωρινό έργο του προσφέρει στη σύγχρονη φυσική μια ριζοσπαστική, εναλλακτική νέα προσέγγιση
και ανοίγει ένα νέο σύμπαν δυνατοτήτων σε πλήθος ετερόκλητων γνωσιακών πεδίων: από την κοσμολογία,
τη φιλοσοφία, την πολιτική, την οικονομία και την κρίση της, μέχρι την οικολογία, τις κοινωνικές δομές
και τον ανθρώπινο παράγοντα, η Αναγέννηση του Χρόνου επαναπροσδιορίζει την πραγματικότητα και
–προσδίδοντάς της αρμόζουσα διαύγεια και ισχύ– την τοποθετεί, πλέον, πάνω από τη θεωρία.
Μπροστά μας ανοίγεται ένας δρόμος για μια καλύτερη θεωρία και, πιθανότατα, για μια καλύτερη κοινωνία.

Η επιστήμη είναι μια από τις μεγάλες ανθρώπινες περιπέτειες. Η αύξηση της γνώσης αποτελεί τη ραχοκοκαλιά
της ανθρώπινης ιστορίας, και για όσους είχαν την τύχη να συμμετάσχουν σε αυτήν, είναι ο πυρήνας της
καρδιάς τους. Παρ’ ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε το αύριο –αλλιώς δεν θα γινόταν καμιά έρευνα–
μπορούμε βάσιμα να υποστηρίξουμε ότι στο μέλλον θα γνωρίζουμε περισσότερα. Διότι σε κάθε κλίμακα,
από την κβαντική κατάσταση ενός ατόμου μέχρι τον κόσμο ολόκληρο, και σε κάθε επίπεδο πολυπλοκότητας,
από ένα φωτόνιο που εκπέμφθηκε στις αρχές του Σύμπαντος και συνεχίζει ακόμα τον δρόμο του, μέχρι
τις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνίες, το κλειδί είναι ο χρόνος και το μέλλον παραμένει ανοιχτό.

Είναι η Φύση συνεχής ή ασυνεχής; Είναι το Σύμπαν πεπερασμένο ή άπειρο; Είναι η ζωή αποτέλεσμα
νομοτέλειας ή προϊόν καθαρής τύχης; Θα βρούμε ποτέ συντροφιά στο διάστημα; Ίσως δεν καταφέρουμε
ποτέ ν’ απαντήσουμε σ’ αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα. Ίσως πάλι η απάντηση να μη βρίσκεται στο ένα
ή στο άλλο σκέλος κάθε ερωτήματος, αλλά στον συνδυασμό των αντιθέτων.
Ελπίζουμε να απαντήσουμε προτού εξαντληθεί ο χρόνος στη δική μας κλεψύδρα.


ΣΧΟΛΙΑ ΞΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ
"Ένας χείμαρρος ιδεών επιστήμης και φιλοσοφίας από έναν επινοητικότατο στοχαστή. Ένα βιβλίο-διάγνωση
τόσο για τις «ασθένειες» της σύγχρονης φυσικής όσο και για τη βαριά «νόσο» της πολιτικής και της
οικονομικής κρίσης."
Kirkus Reviews

"Θα ήθελα να βρεθώ για ένα ποτό με τον Σμόλιν και να ανοίξουμε κουβέντα για τα σωστά και για τα
λάθη της θεωρίας του. Έτσι πρέπει να διαβαστεί αυτό το βιβλίο: ένα έργο-έναυσμα που σε σπρώχνει
να ρίχνεις στο τραπέζι διαχρονικά ερωτήματα."
Nature