Αναμνήσεις ενός επαναστάτη

Κατά μία έννοια, οι "Αναμνήσεις" του Σερζ μας δίνουν δύο εκδοχές της επαναφύπτισής του ως συγγραφέα. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, η απόφασή του να γράψει μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος pis aller ή υποκατάστατου της πολιτικής δράσης (σιωπηρά την εξισώνει με τη "συμμετοχή στο έργο της εκβιομηχάνισης"). Η δεύτερη εκδοχή έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής προσηλυτιστικής εμπειρίας: θάνατος, αναγέννηση και εσωτερική παρόρμηση να προσφέρει μαρτυρία. Πολλές γενιές κριτικών των βιβλίων του, που προσέγγισαν επιπόλαια τη βιογραφία του Σερζ, δέχθηκαν την πρώτη εκδοχή και κατά συνέπεια μεταχειρίστηκαν τα μυθιστορήματά του, εκείνα που γράφτηκαν μεταξύ 1929 και 1947, σαν κάτι περισσότερο από μυθιστορηματικές αναμνήσεις ή ιστορίες που γράφτηκαν από έναν ταλαντούχο πολιτικό δημοσιογράφο.

[...]Σήμερα μπορούμε να δούμε πιο καθαρά ότι, παρά τις όποιες συνθήκες προκάλεσαν την επιθυμία του να γράψει, η καλλιτεχνική τάση του Σερζ είχε ως βάση την υψηλή έννοια της αποστολής του συγγραφέα. [...]Διότι ο Σερζ δεν ήταν μόνον ο συγκεκριμένος σοσιαλιστής καλλιτέχνης που ήταν προορισμένος να είναι ο μάρτυρας του μεγαλείου και της τραγωδίας της Ρωσικής επανάστασης (όπως ο Valles ήταν για την Παρισινή Κομμούνα του 1871), ήταν ακόμη ο μόνος εκπρόσωπος του σοβιετικού λογοτεχνικού κινήματος της δεκαετίας του 1920 που κατάφερε να επιβιώσει και να γράψει με ειλικρίνεια στη διάρκεια της σταλινικής εποχής.
(Από το επίμετρο του Ρίτσαρντ Γκρίμαν)

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:

Πέρσι διαβάσαμε συνεπαρμένοι την «Υπόθεση Τουλάγεφ» του Σερζ: εκεί, η βιωμένη εμπειρία του επαναστάτη είχε ενδυθεί τον μυθοπλαστικό μανδύα για να ξαναζωντανέψει το όραμα και την αποστολή μιας ολόκληρης γενιάς καταδικασμένων αγωνιστών και στοχαστών. Εδώ, σπάζοντας την ξεπερασμένη φόρμα του κλασικού μυθιστορήματος ώστε να αποδώσει τις ασυνέχειες της επανάστασης και του μοντέρνου κόσμου και να ενσωματώσει τη ζωή όχι μόνο των ατόμων αλλά και των μεγάλων συλλογικοτήτων, ο Βικτόρ Σερζ μας δίνει ένα βιβλίο γεμάτο δυναμισμό, απόλυτο ρεαλισμό, κοινωνική παρατήρηση, «ρυθμική δομή των λεπτομερειών και του συνόλου», χωρίς πλοκή, χωρίς χαρακτήρες, αλλά δονούμενο από την κίνηση των μαζών που κρυσταλλώνεται στις σελίδες του, από την ορμητική ροή των γεγονότων, από τις πολύμορφες, μοναδικές, σπουδαίες και ταυτόχρονα ασήμαντες ζωές των ανθρώπων που διαβαίνουν και χάνονται στη δίνη της επανάστασης. Μυθιστόρημα-μαρτυρία για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, γραμμένο με «έναν επαρκώς προσωπικό και συνάμα απολύτως απρόσωπο τόνο» σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι «Αναμνήσεις» του Σερζ αγκαλιάζουν μιαν ολόκληρη εποχή ιστορικών αγώνων, από τα προ-επαναστατικά κινήματα, τη ρωσική επανάσταση, τον εμφύλιο και τη ΝΕΡ, ώς τη σταλινική αντεπανάσταση, την άνοδο του φασισμού και την εξόντωση της μοναδικής επαναστατικής γενιάς του ίδιου και των συντρόφων του. Μάρτυρας και βάρδος μιας χαμένης υπόθεσης, ο Σερζ δίνει το συγκλονιστικό χρονικό μιας κοσμογονικής εποχής και ταυτόχρονα ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο.

Κατερίνα Σχοινά, Βιβλιοθήκη, 9/5/2008