Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις

Ο πολυβραβευμένος Πορτογάλος Ζοζέ Σαραμάγκο στήνει ένα μεγάλο κλασικό μυθιστόρημα αφηγούμενος πώς, μετά το θάνατο του μεγάλου από τους «ετερώνυμους» του Πεσσόα -όπως αποκαλούσε τα φανταστικά πρόσωπα που ο ίδιος είχε πλάσει, με ξεχωριστή βιογραφία και ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος, ώστε να υπογράφει με το όνομά τους διαφορετικά τμήματα του έργου του- επιβιώνει του δημιουργού του. Με βλάσφημο χιούμορ και διάθεση στοχαστική ο Σαραμάγκο εξιστορεί τις περιπλανήσεις του Ρικάρντο Ρέις στην υποβλητική Λισαβώνα του 1936 που κατακλύζεται από τα μηνύματα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, του φασιστικού θριάμβου και του επικείμενου πολέμου στην Ευρώπη. Ερωτεύεται γυναίκες με σάρκα και οστά αλλά συναντά επίσης και το φάντασμα του Πεσσόα και συνομιλεί μαζί του για την τέχνη της ζωής και της μυθοπλασίας, σε σημείο που ο συγγραφέας μας προειδοποιεί να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς τι είναι πραγματικό και τι όχι. Ωστόσο μέσα από το τεράστιο σκηνικό του 1936, που έχει χτιστεί με λεπτομέρειες καθημερινής ζωής, με δρόμους, πλατείες, γείτονες και περαστικούς, ξεπηδά μια πραγματικότητα πιο κοντινή και πιο στέρεη από τη δική μας, όπου ζουν ήδη πάνω από μισό αιώνα ένας νεκρός κι ένας επινοημένος ποιητής κι όπου ακόμη και τα φαντάσματά τους μοιάζουν να έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από τον κόσμο που μας περιβάλλει.